Xolesterin — bədənin bütün hissələrində olan mumşəkilli bir maddədir. Miqdarı çox olmadıqca zərərsizdir. Orqanizm hüceyrə qurmaq, vitamin və digər hormonları istehsal etmək üçün bu maddəyə ehtiyac duyur. Ancaq xolesterinin artıq olması sağlamlıq üçün problem yarada bilər.
Xolesterin iki mənbədən gəlir. Qaraciyər bədənin ehtiyacı olan bütün xolesterini özü istehsal edir. Qalan xolesterin isə heyvani qidalardan — məsələn, ət, quş əti və süd məhsullarından alınır.
Qlobal.net bildirir ki, bu qidalar həmçinin doymuş və trans yağlarla zəngin ola bilər ki, bu da bədəndəki xolesterin səviyyəsini artırır.
Bəzi insanlarda bu əlavə alınan xolesterin, normal səviyyədən sağlamlıq üçün riskli səviyyəyə keçməyə səbəb olur. Palma yağı, palma tumu yağı və kokos yağı kimi bəzi tropik yağlar da pis xolesterini artıran doymuş yağlar ehtiva edir və adətən şirniyyat məhsullarında rast gəlinir.
Xolesterin qan dövranında dolaşır. Qandakı xolesterin miqdarı artdıqca ürək-damar sağlamlığınız üçün risk də artır. Yüksək xolesterin ürək xəstəlikləri və insult kimi problemlərin riskini artırır. Buna görə də xolesterininizi mütəmadi olaraq yoxlatmaq vacibdir
Xolesterin — bədəndəki bütün hüceyrələrdə olan mumvari, yağabənzər bir maddədir. Bədən hormonlar, D vitamini və qidaların həzm olunmasına kömək edən maddələri istehsal etmək üçün müəyyən qədər xolesterinə ehtiyac duyur. Orqanizm ehtiyac duyduğu xolesterini özü istehsal edə bilir. Əlavə olaraq, yumurta sarısı, ət və pendir kimi heyvani qidalarda da mövcuddur.
Qandakı xolesterin səviyyəsi yüksək olduqda, qanla birlikdə dövr edən digər maddələrlə birləşərək arteriyalarda “plak” adlı yığıntılar əmələ gətirə bilər. Bu hal ateroskleroz adlanır və arteriyaların daralmasına, hətta tıxanmasına səbəb olur. Bununla birlikdə siqaret çəkmək, yüksək qan təzyiqi və diabet kimi digər risk faktorları da xolesterin artım riskini yüksəldir.
Lipoproteinlər, yağlar (lipidlər) və zülallardan ibarət hissəciklərdir. Bu hissəciklər xolesterini qanla və bədənin müxtəlif yerlərinə daşıyır. İki əsas növü var:
Aşağı sıxlıqlı lipoprotein (LDL) — "Pis xolesterin"
Yüksək sıxlıqlı lipoprotein (HDL) — "Yaxşı xolesterin"
Xolesterin əsasən iki növə bölünür:
LDL (pis xolesterin): Artıqlığı arteriyalarda yığıntıya səbəb olur.
HDL (yaxşı xolesterin): Orqanizmdən artıq xolesterini çıxararaq arteriyaları qoruyur.
LDL səviyyəsinin çox yüksək olması və ya HDL səviyyəsinin az olması, ürəyi və beyni qidalandıran damarların tıxanma riskini artırır.
HDL (Yaxşı xolesterin): Bədənin artıq xolesterini aradan qaldırmasına kömək edir. Qanla toplanan xolesterini qaraciyərə daşıyır, qaraciyər isə onu bədəndən çıxarır.
HDL-nin çox yüksək səviyyəsi belə, bəzən arteriyalarda yağ yığıntılarını tam təmizləyə bilmir.
HDL-nin aşağı olması isə damar tıxanma riskini artırır.
LDL (Pis xolesterin): Arteriyalarda yığılıb plak əmələ gətirir. Bu da:
Koronar arteriya xəstəliyi (KAH)
Beyin damar xəstəlikləri
Periferik arter xəstəliyi (PAD)
Aort anevrizması kimi ciddi problemlərə səbəb olur.
Tövsiyə olunan səviyyə: LDL < 100 mg/dL
40 mg/dL-dən aşağı olması isə çox aşağı hesab olunur, lakin bəzi araşdırmalar bu halın sağlam insanlar üçün təhlükəli olmadığını göstərir.
Bu göstəricilər yaşa, sağlamlıq vəziyyətinə və ürək-damar riski faktorlarına görə dəyişir. Ancaq ümumi olaraq:
Ümumi xolesterin: < 5 mmol/L
HDL: Kişilər üçün > 1.0 mmol/L, qadınlar üçün > 1.2 mmol/L
LDL: < 4 mmol/L
19 yaş və altı uşaqlar üçün sağlam xolesterin dəyərləri:
Ümumi xolesterin: < 170 mg/dL
HDL-dən başqa: < 120 mg/dL
LDL: < 110 mg/dL
HDL: > 45 mg/dL
Yüksək xolesterin çox vaxt heç bir simptom vermir. Ancaq qan testi ilə öyrənmək mümkündür.
Risk yaradan hallar:
Anjin (sinə ağrısı)
Hipertoniya
İnsult
Dolaşım problemləri
Bəzən dəridə ksantom adlanan sarımtıl yumuşaq dəri törəmələri müşahidə oluna bilər. Obez və ya diabetli insanlarda da tez-tez yüksək xolesterin olur. Kişilərdə potensiya problemləri də bu səbəbdən yarana bilər.
Əlamət vermədən səssiz şəkildə inkişaf edə bilər. Müalicə olunmazsa:
Ürək tutması
İnsult riski artır.
Bəzən üzdə sarı ləkələr, göz qapaqlarında şişkinliklər kimi nadir əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Bu səbəbdən xolesterin səviyyənizi mütəmadi yoxlatmaq vacibdir.
Fidan
Qlobal.net
173
