Valideynsiz Uşaqların Cəmiyyətdə Yeri və Psixoloji Vəziyyəti

Valideynlərini müxtəlif səbəblərdən itirmiş və ya onların himayəsindən məhrum olmuş uşaqlar cəmiyyətin ən həssas təbəqələrindən biridir. Bu uşaqların psixoloji durumu və cəmiyyətdəki mövqeyi həm dövlətin, həm də cəmiyyətin diqqət mərkəzində olmalıdır. Valideynsiz uşaqların hüquqları, psixoloji ehtiyacları və sosial uyğunlaşma problemləri geniş şəkildə araşdırılmalı və həll yolları müəyyənləşdirilməlidir.

Valideynsiz Uşaqlar Kimlərdir?

Valideynsiz uşaqlar:

Hər iki valideynini itirmiş yetimlər
Atalı və ya analı, lakin valideynlərindən imtina olunmuş uşaqlar
Uşaq evlərində və ya sığınacaqlarda böyüyənlər
Valideynləri tərəfindən baxımsız buraxılmış (laqeyd qalmış) uşaqlardır

Bu uşaqlar təkcə fiziki yox, eyni zamanda emosional və sosial dəstəkdən də məhrum qalırlar.

Psixoloji Vəziyyət və Travmalar

1. Tərk edilmə hissi

Valideynsiz uşaqların əksəriyyəti özlərini tərk edilmiş hiss edir, bu isə dərin psixoloji travmalara səbəb ola bilər.

2. Özünəinamın azlığı

Uşaqlar “niyə məni istəmədilər?” sualı ilə böyüyür və özlərini dəyərsiz hiss edə bilirlər.

3. Aqressiya və davranış pozuntuları

Bəzən sevgi və diqqət əksikliyi uşaqda aqressiv və üsyankar davranışların formalaşmasına səbəb olur.

4. Əlaqə qurmaqda çətinlik

Valideynsiz böyüyən uşaqlar sosial bacarıqlarda çətinlik çəkir və dostluq, inam kimi münasibətlərdə güvənsizlik yaşayırlar.

Cəmiyyətdə Yeri və Qarşılaşdıqları Çətinliklər

1. Etiketlənmə və ayrıseçkilik

Cəmiyyət bəzi hallarda valideynsiz uşaqlara acıyar və ya onları etiketləyərək “yetim” kimi görür. Bu isə onların sosiallaşmasına mənfi təsir edir.

2. Təhsil və iş imkanlarında bərabərsizlik

Maddi və psixoloji dəstək çatışmazlığı onların təhsil və gələcək karyera planlarını çətinləşdirə bilər.

3. Mənəvi boşluq

Ailə dəyərlərindən və valideyn nümunəsindən uzaq böyümək, uşağın şəxsiyyət formalaşmasına mənfi təsir göstərə bilər.

4. Cinayət və asılılıq riski

Kifayət qədər nəzarət və yönləndirmə olmadıqda bəzi uşaqlar asılılıq, cinayət və zorakılıq hallarına meylli ola bilər.

Həll Yolları və Tövsiyələr

✅ Psixoloji dəstək proqramları: Valideynsiz uşaqlar üçün psixoloq və terapevt yardımları sistemli şəkildə təşkil olunmalıdır.
✅ Mentorluq və fərdi yanaşma: Onlara özlərini güvəndə hiss etdirəcək böyük qardaş/bacılar və ya ailə dostları təyin oluna bilər.
✅ Cəmiyyətin dəstəyi: Hər kəs bu uşaqları cəmiyyətin ayrılmaz üzvü kimi qəbul etməli, onları qorumağa və istiqamətləndirməyə çalışmalıdır.
✅ Dövlətin sosial siyasəti: Təhsil, sağlamlıq və mənzil məsələlərində bu uşaqlar üçün xüsusi güzəştlər və dəstək mexanizmləri yaradılmalıdır.

Valideynsiz uşaqlar, cəmiyyətin diqqət və mərhəmətinə ən çox ehtiyac duyan insanlardır. Onlara göstərilən sevgi və dəstək təkcə bir fərdin yox, bütöv bir cəmiyyətin gələcəyini formalaşdırır. Yetim və kimsəsiz bir uşaq üçün atılan hər addım, insanlıq üçün atılmış mühüm bir addımdır.