Yuxarı təzyiq (sistolik təzyiq), ürək döyüntüsü zamanı, yəni ürək qanı damarlar vasitəsilə bədənə pompaladığı zaman yaranan təzyiqi göstərir. Bu təzyiq, qan damarlarının divarlarına tətbiq olunan maksimum qüvvəni təmsil edir.
Qlobal.net bildirir ki, Sistolik təzyiq, təzyiqin ən yüksək nöqtəsidir və adətən qan təzyiqinin ölçülməsi zamanı birinci rəqəm olaraq qeyd edilir. Məsələn, 120/80 mmHg olan təzyiqin 120 hissəsi yuxarı təzyiq (sistolik təzyiq), 80 hissəsi isə aşağı təzyiq (diastolik təzyiq) olaraq qeyd olunur.
Yuxarı təzyiqin norması 120 mmHg-dən aşağıdır. Təzyiqin 120-129 mmHg arasında olması normal sayılır, amma artıq riski göstərir. Yuxarı təzyiqin 130 mmHg və daha yüksək olması isə hipertoniya (yüksək təzyiq) adlandırılır və ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
Yuxarı təzyiqin yüksəlməsi, damarların daralması və sərtləşməsi nəticəsində ürəyin qanı bədənə daha çox təzyiq altında pompalamasına səbəb olur. Bu vəziyyət, ürək-damar xəstəlikləri, infarkt, insult və böyrək problemləri kimi ağır nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Yuxarı təzyiqin yüksək olmasına səbəb olan amillər arasında qeyri-sağlam qidalanma, az hərəkətlilik, stress, genetik faktorlar, siqaret çəkmək və alkoqol istifadəsi yer alır. Təzyiqi tənzimləmək üçün balanslı qidalanma, fiziki fəaliyyət, stressin idarə edilməsi və müntəzəm tibbi nəzarət vacibdir.
Təzyiqi artırmaq üçün bəzi qidalar aşağıdakılardır:
Duzlu qidalar: Duz, natrium ehtiva etdiyi üçün qan təzyiqini yüksəldir. Bu məqsədlə, duzlu pendir, salam, kolbasa, turşu kimi qidalar təzyiqi artırmağa kömək edə bilər.
Qırmızı ət: Qırmızı ət, yüksək miqdarda dəmir və zülal ehtiva edir, bu da qan dövranını gücləndirə və təzyiqi artıra bilər.
Yumurta: Yumurta zülal və vitaminlərlə zəngindir, xüsusilə həm dəra, həm də ümumi sağlamlıq üçün faydalıdır və təzyiqin artmasına kömək edə bilər.
Pendir və süd məhsulları: Pendir, qatıq və süd kimi məhsullar kalsium və protein baxımından zəngindir və qan təzyiqini yüksəltməyə kömək edir.
Beyin və qaraciyər: Vitamin B12 və dəmir baxımından zəngin bu qidalar qan təzyiqinin yüksəlməsinə kömək edə bilər.
Kavun və qarpız: Bu meyvələr yüksək miqdarda su və şəkər ehtiva edir, bədənə enerji verərək təzyiqin artmasına dəstək ola bilər.
Fındıq və qoz: Fındıq və qoz kimi quru yemişlər yüksək kalori və sağlam yağlar ilə zəngindir, bu da qan təzyiqinin artmasına kömək edir.
Kartof və yerkökü: Bu tərəvəzlər karbohidratlarla zəngindir və yüksək enerji təmin edir, həmçinin qan təzyiqini artırmağa kömək edə bilər.
Banan: Potasiumdan zəngin olduğu üçün bədənə lazımi natrium balansını təmin edərək təzyiqin artmasına kömək edə bilər.
Şəkərli qidalar və içkilər: Şəkərli içkilər və qidalar qısa müddətdə qan şəkərini yüksəldərək qan təzyiqini artırmağa səbəb ola bilər.
Bununla yanaşı, hər hansı bir qidalanma dəyişikliyi etməzdən əvvəl həkimə müraciət etmək vacibdir, çünki bəzi qidalar fərqli sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
95
