Sümük əriməsi və səbəbləri

Sümük əriməsi (Osteoporoz) nədir?

Qlobal.net xəbər verir ki, sümük əriməsi tibbi terminlə "osteoporoz", sümüklərin sıxlığının azalması və onların zəifləməsi ilə xarakterizə olunan bir xəstəlikdir. Bu vəziyyət nəticəsində sümüklər daha asanlıqla qırıla bilir. Osteoporoz adətən yaşlı insanlarda, xüsusilə də menopoz sonrası qadınlarda rast gəlinir. Bunun əsas səbəbi sümük toxumasının təzələnməsi ilə itirilməsi arasındakı balansın pozulmasıdır, yəni yeni sümük toxuması əvvəlki qədər sürətlə əmələ gəlmir.

Sümük əriməsinin səbəbləri

1. Yaşlanma: Yaşlandıqca bədəndə sümük kütləsi azalmağa başlayır, bu da sümük əriməsinə səbəb olur.

2. Hormonal dəyişikliklər: Qadınlarda menopoz dövründə estrogen hormonunun səviyyəsinin düşməsi sümük əriməsi riskini artırır. Kişilərdə də yaşlandıqca testosteron səviyyəsi azalır ki, bu da sümük zəifləməsinə səbəb ola bilər.

3. Genetik faktorlar: Osteoporozun inkişafında genetik faktorların da rolu var. Ailədə sümük əriməsi tarixi olanlar daha yüksək risk altındadırlar.

4. Qidalanma çatışmazlığı:

   • Kalsium: Kalsium bədənin sümük toxuması yaratmaq üçün ehtiyac duyduğu əsas mineraldır. Onun çatışmazlığı sümük zəifləməsinə səbəb ola bilər.
   • D vitamini: D vitamini bədənin kalsiumu səmərəli şəkildə mənimsəməsi üçün vacibdir. D vitamini çatışmazlığı da sümük əriməsini artırır.

5. Hərəkətsizlik: Fiziki fəaliyyətin az olması sümük sıxlığının azalmasına və əriməsinə səbəb ola bilər. Hərəkət, xüsusən çəkidəstəkləyən məşqlər, sümüklərin güclü qalmasına kömək edir.

6. Pis vərdişlər:

   • Siqaret çəkmək
   • Spirtli içki qəbulu
   • Kofein və duzlu qidaların həddindən artıq istehlakı sümük sağlamlığına mənfi təsir göstərir.

7. Digər xəstəliklər və dərmanlar: Uzunmüddətli steroid istifadəsi, bəzi tiroid xəstəlikləri, şəkərli diabet və revmatik xəstəliklər də sümük əriməsinə səbəb ola bilər.

Sümük əriməsinin simptomları

Osteoporozun erkən mərhələlərində əksər hallarda heç bir simptom müşahidə edilmir. Lakin xəstəlik irəlilədikcə aşağıdakı əlamətlər ortaya çıxa bilər:

• Sıx ağrılar (xüsusilə bel və omba nahiyəsində)
• Boyun qısalması
• Bədən duruşunda dəyişiklik (qamburlaşma)
• Asan qırıla bilən sümüklər (əsasən, bilək, bud və onurğa sümükləri)

Müalicə və qarşısının alınması

1. Qidalanma:

   • Kalsium: Sümük sağlamlığını qorumaq üçün gündəlik kalsium qəbulu vacibdir. Süd məhsulları, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, qoz-fındıq və bəzi balıq növləri kalsiumla zəngindir.
   • D vitamini: Günəş işığı bədənin D vitamini istehsalını stimullaşdırır. Balıq yağı, yumurta və dəniz məhsulları D vitamini mənbələridir. Zərurət yarandıqda D vitamini əlavələri də istifadə oluna bilər.

2. Fiziki fəaliyyət: Çəki daşıyan məşqlər və müqavimət məşqləri sümüklərin güclənməsinə kömək edir. Məsələn, yürüyüş, pilləkən qalxma, ağırlıq qaldırma kimi fəaliyyətlər sümük əriməsinin qarşısını almaqda faydalıdır.

3. Dərman müalicəsi:

   • Bifosfonatlar: Osteoporozun müalicəsində ən çox istifadə olunan dərmanlardır. Bu dərmanlar sümük yıkımını azaldır.
   • Hormonal terapiya: Menopoz dövründə olan qadınlar üçün hormonal terapiya (estrogen əlavəsi) sümük əriməsini azalda bilər.
   • Kalsitonin: Bu hormon sümük yıkımını yavaşlatmaq üçün istifadə olunur.
   • Selektiv estrogen reseptor modulatorları (SERMs): Qadınlar üçün sümük əriməsinin qarşısını alan başqa bir müalicə üsuludur.

4. Həyat tərzi dəyişiklikləri:

   • Siqaret və alkoqoldan imtina: Siqaret çəkmək və həddindən artıq spirt qəbulu sümük əriməsini sürətləndirir.
   • Müntəzəm sağlamlıq yoxlanışları: Sümük sıxlığını ölçmək üçün osteoporoz testləri (DEXA skanı) erkən diaqnoz və müalicəyə kömək edir.

Sümük əriməsini erkən mərhələdə aşkar etmək və müalicəyə başlamaq sümüklərin sağlam qalması və qırılmaların qarşısının alınması baxımından mühümdür.