Sokrat qədim Yunanıstanın ən böyük filosoflarından biri kimi tanınır.
Qlobal.net bildirir ki, o, fəlsəfənin təməl prinsiplərindən olan etik dəyərlər, ədalət və bilik haqqında dərin suallar verərək cəmiyyətin düşüncə tərzini dəyişdi. Sokrat yazılı əsərlər buraxmasa da, onun təlimləri tələbəsi Platonun əsərlərində və digər mənbələrdə qorunub saxlanılmışdır.
Sokratın həyatının və düşüncələrinin ən dramatik məqamlarından biri onun edam hökmü ilə bağlı olan məhkəməsi və ölümüdür. Bu hadisə, onun əxlaqi prinsiplərini və düşüncə tərzini nümayiş etdirmək üçün mühüm bir rol oynayır.
Sokrat, eramızdan əvvəl 399-cu ildə Afina şəhərində məhkəməyə çıxarıldı. O, cavanların beynini zəhərləmək və tanrılara inanmamaq ittihamları ilə günahlandırıldı. Məhkəmədə özünü müdafiə edən Sokrat, heç bir günahının olmadığını və yalnız həqiqəti axtardığını vurğuladı. Lakin məhkəmə onu ölüm cəzasına məhkum etdi. Edamına səbəb olan əsas məsələ Sokratın xalqın ənənəvi inanclarını və ictimai qaydaları sorğulaması idi.
Sokrat məhkəməsində də ədalət və həqiqəti müdafiə edərək ölümə məhkum olunmasına baxmayaraq, prinsiplərindən güzəştə getmədi. Onun ən məşhur sözlərindən biri də ölüm anında arvadı ilə keçən dialoqda ifadə olunur.
Sokratın edam edilməsindən əvvəl arvadı ona deyir: "Sən haqsız yerə edam edilirsən". Sokrat isə bu fikrə təəccüblə cavab verir: "Bəs necə? Məni haqlı olaraq edam etsəydilər daha yaxşı olardımı?" Bu cavab, Sokratın nə qədər məntiqi düşüncəyə sahib olduğunu və ölüm qarşısında belə əxlaqi prinsiplərindən geri çəkilmədiyini göstərir. Onun üçün ölümün haqsız olması daha yaxşı idi, çünki bu, onun həqiqət uğrunda mübarizə apardığını sübut edirdi.
Sokratın fəlsəfəsi əsasən etik və əxlaqi mövzular ətrafında cəmlənmişdir. O, insanların ədaləti, yaxşılığı və həqiqəti anlamaq üçün dərin düşüncələr aparmalarını vacib hesab edirdi. Özünün "Sokratik metod" adlanan üsulu ilə, o, insanlarla suallar verərək dialoq aparır və bu şəkildə onları öz inanclarını və dünyagörüşlərini yenidən nəzərdən keçirməyə vadar edirdi.
O, daim "Özünü tanı" ifadəsini təkrarlayaraq insanları öz zəifliklərini və güclü tərəflərini öyrənməyə çağırırdı. Sokratın fikrincə, yalnız özünü tanıyan və düzgün düşünən insan həqiqi ədalətə və xoşbəxtliyə nail ola bilərdi.
Sokrat, edam edilməsindən sonra da fəlsəfə tarixində silinməz iz buraxdı. Onun ölümə münasibəti və mühakiməsi bu gün də filosoflar və alimlər üçün müzakirə mövzusu olaraq qalır. Sokratın prinsiplərə sadiqliyi, cəmiyyətin qanunlarını və düşüncə tərzini sorğulamağı təbliğ etməsi, onun düşüncə azadlığının simvolu kimi xatırlanmasına səbəb olmuşdur.
Onun edamı, dövrün Afina cəmiyyətində ədalət anlayışının zəifliyini və bir dahi filosofun düşüncə azadlığına qarşı olan dözümsüzlüyünü göstərir. Lakin Sokratın həyatı və ölümü, insan düşüncəsi üçün bir nümunə olaraq qalır və zaman keçdikcə onun təlimləri daha da dərinləşir.
251
