Roza Lüksemburq (1871-1919), XX əsrin ən tanınmış sosialist liderlərindən biri, fəlsəfi düşüncə və inqilabçı fəaliyyətləri ilə tarixə düşmüş bir şəxsiyyətdir. O, yalnız Almaniya və Polşada deyil, həm də beynəlxalq miqyasda, işçi hərəkatının inkişafında və sosialist ideologiyasının formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Lüksemburq, marksist nəzəriyyənin inkişafına olan böyük təsiri ilə tanınır və hər zaman inqilabçı sosializmi müdafiə etmişdir. Onun həyatı, mübarizəsi, vəfadan sonra dünya siyasətinin inkişafında hələ də əhəmiyyətli izlər buraxmışdır.
Roza Lüksemburq 5 mart 1871-ci ildə Polşanın Zamość şəhərində yəhudi bir ailədə dünyaya gəlmişdir. Ailəsi, Lüksemburqun erkən yaşlarında təhsilə böyük önəm vermiş və o, çox gənc yaşlarından etibarən siyasi və fəlsəfi maraqlara sahiblənmişdir. Gənc yaşlarından siyasi fəallığa başlayan Lüksemburq, Polşadakı müstəqillik hərəkatları ilə maraqlanmış və siyasi düşüncə dünyasına səyahətini burada başlatmışdır.
Təhsilini Varsava Universitetində almış və burada sosialist ideologiyası ilə tanış olmuşdur. Lüksemburq, Polşadakı hüquq təhsilini başa vurduqdan sonra, Almaniya sosialist hərəkatına qoşulmuş və burada fəaliyyətini davam etdirmişdir.
Roza Lüksemburq, gənc yaşlarından etibarən sosializm ideologiyasına böyük maraq göstərmiş və bu sahədəki nəzəriyyələri inkişaf etdirmək məqsədilə fəal olmuşdur. Lüksemburq, xüsusilə Karl Marksın və Friedrich Engelsin düşüncələrini əsas götürərək öz ideologiyasını formalaşdırmış və özünü bir marksist fəlsəfənin tərifi kimi görmüşdür.
Onun ən əsas siyasi mövqelərindən biri, inqilabi sosializmin həyata keçirilməsi və işçi sinfinin öz azadlığını qazanmaq üçün irəliləməsi idi. Lüksemburq, təbiətində heç vaxt reforist deyildi və işçi hərəkatını yavaş-yavaş əhəmiyyətli dəyişikliklərə gətirən yolun doğru olmadığını düşünürdü. O, inqilabi bir yanaşmanın, kapitalizmi və onun quruluşunu tamamilə dəyişdirməyin yeganə doğru yol olduğunu müdafiə edirdi.
Roza Lüksemburq, sosialistlər arasında nəzəriyyə və praktika arasındakı əlaqəyə olan münasibəti ilə diqqət çəkdi. Onun ən məşhur əsərlərindən biri olan "İnqilab və Hökumət" (1918), sosialist inqilabının təşkilatlanması və icrası mövzusunda ətraflı izahlar verir. O, sosializmin təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi bir hərəkat olması lazım olduğunu irəli sürürdü.
Roza Lüksemburq, siyasi fəaliyyətində daim işçi sinfinin hüquqlarını qorumağa çalışmışdır. O, Alman Sosialist Partiyasının rəhbərlik etdiyi SPD (Sosial Demokratik Partiya) ilə əlaqəli fəaliyyətlərə qatıldı və burada partiyanın daxilində sosialist ideologiyasının qorunması üçün mübarizə apardı. Lüksemburq, "Sosialist İnqilabının" aparıcı fiquru olaraq, həm işçi hərəkatının inkişafı, həm də sosialistlərin ideoloji mübarizələrində əsas ideoloq olmuşdur.
O, həmçinin, sosialistlərin, xüsusən də işçi hərəkatlarının təkrarən mübarizəyə başlaması və imperializmə qarşı çıxmaları ilə bağlı əhəmiyyətli fikirlərini ortaya qoymuşdur. Lüksemburq, Beynəlxalq Sosialist Konfranslarında iştirak edərək, fəlsəfi mübarizələrini dünya səviyyəsində də ifadə etmişdir.
Birinci Dünya Müharibəsi zamanı, Roza Lüksemburqun təbliğ etdiyi ideologiya sosialistlər arasında böyük mübahisələrə səbəb olmuşdur. SPD partiyasının müharibəyə qarşı çıxmaması, Lüksemburqun ən böyük narazılığını yaratdı. O, müharibənin imperalistlər arasında yeni bir mübarizə olduğunu və sosialistlərin bir-birinə qarşı mübarizə etmək əvəzinə, sınıf mübarizəsini gücləndirməli olduqlarını müdafiə edirdi.
Lüksemburq müharibə əleyhinə çıxaraq "Müharibəyə qarşı Sosialist İsyanı" adlı təbliğat kampaniyası apardı. Bu, onun ən radikal fikirlərindən biri idi, çünki o, müharibənin yalnız kapitalist sistemin təbiətinə uyğun bir hadisə olduğunu vurğulayırdı.
Birinci Dünya Müharibəsi sonrasında Almaniya dövlətində ciddi siyasi böhranlar yaranmağa başladı. Roza Lüksemburq və Karl Liebknecht, Spartakçılar adlanan qrupun liderləri oldular. Spartakçılar, Almaniyada inqilab edərək, sosialist və kommunist ideologiyalarına əsaslanan bir hökumət qurmağa çalışdılar.
Lüksemburq və Liebknechtin rəhbərlik etdiyi bu hərəkat, 1919 Spartakçı İsyanı adı ilə tanınır və buna qarşı Almaniya hökuməti güc tətbiq edərək qiyamı yatırdı. Bu mübarizənin nəticəsi olaraq, Roza Lüksemburq 15 yanvar 1919-cu ildə berlinli polis tərəfindən öldürüldü. Onun ölümünün üzərindən çox vaxt keçməyib, sosialistlər üçün bu, böyük bir itkiyə səbəb oldu. Roza Lüksemburqun öldürülməsi, həm onun tərəfdarları, həm də sosialist hərəkatı üçün çox ağır bir zərbə oldu.
Roza Lüksemburqun siyasi və fəlsəfi irsi, hələ də dünya sosialist hərəkatında böyük bir təsirə malikdir. Onun ideyaları, xüsusilə işçi sinfinin inqilabi mübarizəsi və imperializmə qarşı yanaşması, 20-ci əsrdə bir çox sosialist və kommunist hərəkatların təməlini qoymuşdur. Lüksemburqun həyatı, idealları və fəlsəfəsi, hələ də feministlər, marksistlər və inqilabçılar üçün ilham mənbəyidir.
Roza Lüksemburq, öz dövründə feminist mübarizə və sosializm arasında əlaqəni qurmağa çalışmış, qadınların sosialist hərəkatında daha aktiv olmasını təşviq etmişdir. O, həmçinin, demokratiya və inqilabçı təfəkkürün öncüsü olmuşdur.
Roza Lüksemburq müasir dünyada sosializm və inqilab ideologiyalarının inkişafında unudulmaz bir şəxsiyyət olaraq qalır. Onun həyatı, ölümündən sonra da sosialist hərəkatının əhəmiyyətli bir hissəsi olaraq qalmış, onun ideyaları hələ də siyasi və fəlsəfi müzakirələrdə önəmlidir. Lüksemburq tarixdə yalnız bir inqilabçı lider olaraq deyil, həm də böyük bir düşünür, yazıçı və fəlsəfi lider olaraq iz buraxmışdır.
Fidan
Qlobal.net
109
