Qlüten buğda, arpa, çovdar kimi taxıllarda olan bir növ zülaldır. O, xəmirə elastiklik və yapışqanlıq verir, çörək və digər un məmulatlarının strukturunu qoruyur. Lakin bəzi insanlar üçün qlüten ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Qlütenlə bağlı ən ciddi problem çölyak xəstəliyidir. Bu, autoimmun (özünə qarşı) bir xəstəlikdir və qlüten qəbul edildikdə bağırsaq selikli qişası zədələnir. Nəticədə qida maddələrinin sorulması pozulur və xəstəlik ağır simptomlarla özünü göstərir:
İshal və qarın ağrısı
Qanazlığı
Arıqlama
Sümük əriməsi
Uşaqlarda böyümə geriliyi
Çölyak xəstələri ömür boyu qlüten qəbul etməməlidirlər.
Çölyak xəstəsi olmayan, lakin qlüten qəbul etdikdə müxtəlif narahatlıqlar yaşayan insanlar da var. Bu vəziyyətə qlüten həssaslığı deyilir. Simptomlar aşağıdakılar ola bilər:
Şişkinlik
Qaz və narahatlıq hissi
Yorğunluq
Baş ağrısı
Dəri problemləri (sızanaq, qaşıntı)
Diqqət pozuntusu (beyin dumanı)
Bu insanlar da qlüteni rasiondan çıxardıqda rahatladıqlarını müşahidə edirlər.
Qlüten bəzən dermatit herpetiformis adlı qaşınma və döküntü ilə müşahidə olunan dəri xəstəliyinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət daha çox çölyak xəstələrində rast gəlinir.
Qlütenə həssas olan insanların bağırsaq florasında dəyişikliklər olur. Bu isə ümumi həzm sisteminin zəifləməsi, immunitetin düşməsi ilə nəticələnə bilər.
Qlütenə həssas bəzi insanlarda aşağıdakı əlamətlər müşahidə oluna bilər:
Depressiya
Anksiyete (həyəcan pozuntusu)
Konsentrasiya çətinliyi
Uşaqlarda davranış pozuntuları (xüsusilə autizm spektrində olan uşaqlarda qlütensiz pəhriz faydalı ola bilər)
Çölyakla yanaşı, qlüten bəzən Hashimoto tiroiditi, tip 1 şəkərli diabet kimi digər autoimmun xəstəliklərlə də əlaqəli ola bilər. Qlüten bu xəstəliklərdə immun sistemi daha da aktivləşdirə bilər.
Çölyak xəstələri
Qlüten həssaslığı olan şəxslər
Dəri və həzm problemi yaşayan insanlar (həkim nəzarəti ilə)
Autoimmun xəstəlikləri olanlar (test və müşahidə ilə qərar verilməlidir)
Qlüten təkcə çörəkdə deyil, aşağıdakı məhsullarda da gizlənə bilər:
Soslar (soya sousu daxil)
Çərəzlər və qəlyanaltılar
Sosis, kolbasa və yarımfabrikatlar
Dondurma və bəzi desertlər
Qida əlavələri və dərmanlar
Etiket oxumaq və "qlütensiz" qeydini yoxlamaq vacibdir.
Əgər qlütenlə bağlı hər hansı problem yoxdursa, onu tamamilə rasiondan çıxarmaq bəzi hallarda faydalı qida maddələrinin (B vitaminləri, lif və s.) azalmasına səbəb ola bilər. Ona görə də qlüteni kəsmə qərarı həkim və ya dietoloq nəzarəti ilə verilməlidir.
Qlüten bir çox insan üçün zərərsiz olsa da, bəzi şəxslər üçün həzm, dəri və sinir sistemi problemlərinə səbəb ola biləcək potensial təhlükə daşıyır. Özünüzdə bu əlamətləri müşahidə edirsinizsə, qlüteni bir müddət kəsib orqanizmin reaksiyasını izləmək faydalı ola bilər. Ancaq düzgün diaqnoz və müalicə üçün həkimə müraciət mütləqdir.
78
