Qan azlığının yaranma səbəbləri və müalicəsi

Qan azlığı (anemiya) qanda kifayət qədər sağlam qırmızı qan hüceyrələrinin və ya hemoqlobinin olmaması ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. 

Qlobal.net xəbər verir ki, hemoqlobin qırmızı qan hüceyrələrində olan bir zülaldır və orqanizmə oksigenin daşınmasına kömək edir. Qan azlığı zamanı orqanlara və toxumalara kifayət qədər oksigen çatmır, bu da yorğunluq və zəiflik kimi simptomlara səbəb olur.

Qan azlığının yaranma səbəbləri

Anemiyanın müxtəlif növləri var və hər bir növ fərqli səbəblərə görə yaranır:

1. Dəmir çatışmazlığı anemiyası

• Səbəb: Ən yayılmış anemiya növüdür və orqanizmin kifayət qədər dəmir ala bilməməsi səbəbindən yaranır. Dəmir hemoglobinin sintezi üçün vacibdir.
• Səbəb olan faktorlar:
  • Qidalanmada dəmirin çatışmazlığı
  • Güclü menstruasiya
  • Hamiləlik dövründə artan dəmir tələbatı
  • Daxili qanaxma (mədə-bağırsaq qanaxmaları və ya ülserlər)
  • Çölyak xəstəliyi və ya Kron xəstəliyi kimi bağırsaq xəstəlikləri

2. B12 vitamini və fol turşusu çatışmazlığı anemiyası

• Səbəb: B12 vitamini və fol turşusu, qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalı üçün vacibdir. Bu vitaminlər kifayət qədər olmadıqda anemiya yaranır.
• Səbəb olan faktorlar:
  • Kifayət qədər B12 və fol turşusu qəbul etməmək
  • Bağırsağın bu vitaminləri lazımi şəkildə mənimsəyə bilməməsi (məsələn, pernisioz anemiya)

3. Xroniki xəstəliklərə bağlı anemiya

• Səbəb: Xroniki xəstəliklər, məsələn, böyrək çatışmazlığı, xərçəng və ya revmatoid artrit anemiyaya səbəb ola bilər. Bu, orqanizmin qırmızı qan hüceyrələri istehsalını azaltması ilə əlaqədardır.

4. Hereditar (irsi) anemiya növləri

• Səbəb: İrsi xəstəliklərdən qaynaqlanan anemiyalar. Bunlara oraqvari hüceyrəli anemiya və talassemiya daxildir.
• Səbəb olan faktorlar: Genetik mutasiyalar qırmızı qan hüceyrələrinin qeyri-adekvat və ya anormal quruluşuna səbəb olur.

5. Qan itkisindən yaranan anemiya

• Səbəb: Yaralanma, cərrahiyyə və ya daxili qanaxma səbəbilə qanın itirilməsi.
• Səbəb olan faktorlar:
  • Güclü travmalar
  • Mədə-bağırsaq qanaxmaları (ülserlər, xərçəng)
  • Güclü menstruasiya

Qan azlığının simptomları

Qan azlığı olan şəxslərdə müxtəlif simptomlar müşahidə edilə bilər. Ən çox rast gəlinən əlamətlər bunlardır:

• Güclü yorğunluq və zəiflik
• Solğun dəri
• Tez-tez başgicəllənmə və baş ağrısı
• Ürək döyünməsi (taxikardiya)
• Soyuq əllər və ayaqlar
• Nəfəs darlığı
• Sinədə ağrı
• Konsentrasiya problemləri

Qan azlığının müalicəsi

Anemiyanın müalicəsi yaranma səbəbindən asılı olaraq dəyişir. Əsas müalicə metodları bunlardır:

1. Dəmir çatışmazlığı anemiyasının müalicəsi

• Dəmir tərkibli qidalar: Dəmir çatışmazlığı olan insanlara dəmirlə zəngin qidalar tövsiyə edilir, məsələn, qırmızı ət, ispanaq, mərci, paxlalılar və quru meyvələr.
• Dəmir əlavələri: Dəmir tabletləri və ya maye dəmir preparatları istifadə olunur.
• C vitamini ilə birgə qəbulu: Dəmirin udulmasını yaxşılaşdırmaq üçün C vitamini ilə zəngin qidalar (portağal, limon) qəbul edilməlidir.

2. B12 vitamini və fol turşusu çatışmazlığının müalicəsi

• B12 və fol turşusu əlavələri: B12 vitamini inyeksiyaları və ya tabletləri, fol turşusu tabletləri təyin edilir.
• Qida dəyişiklikləri: B12 ilə zəngin qidalar (yumurta, süd məhsulları, balıq) və fol turşusu ilə zəngin qidalar (yaşıl tərəvəzlər, paxlalılar) qəbul edilməlidir.

3. Xroniki xəstəliklərə bağlı anemiyanın müalicəsi

• Əsas xəstəliyin müalicəsi: Əsas səbəb olan xroniki xəstəliyin müalicəsi anemiyanın yaxşılaşmasına kömək edir.
• Qırmızı qan hüceyrələrinin artırılması: Bəzi hallarda qan köçürülməsi və ya eritropoetin hormonları ilə müalicə tətbiq edilir.

4. İrsi anemiyaların müalicəsi

• Orqan transplantasiyası: Oraqvari hüceyrəli anemiya kimi xəstəliklərdə sümük iliyi transplantasiyası kimi müalicə üsulları istifadə olunur.
• Qan köçürülməsi: Xroniki ağır hallarda müntəzəm qan köçürülməsi lazım ola bilər.

5. Qan itkisindən yaranan anemiyanın müalicəsi

• Qan itkisinin qarşısının alınması: Qan itkisinin səbəbini tapmaq və müalicə etmək vacibdir.
• Qan köçürülməsi: Güclü qan itkisindən sonra qan köçürülməsi tətbiq oluna bilər.

Qan azlığının qarşısını almaq üçün balanslı qidalanmaq, dəmir, B12 vitamini və fol turşusu ilə zəngin qidalar qəbul etmək, sağlam həyat tərzi sürmək vacibdir.