Pasifizm, müharibə, zorakılıq və aqressiv qarşıdurmaların istənilən formasına qarşı olan, sülh və dialoqu üstün tutan fəlsəfi və etik bir mövqedir. Pasifistlər inanırlar ki, münaqişələr zorla deyil, qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlıq yolu ilə həll olunmalıdır.

Pasifizmin mənşəyi və tarixi

Pasifizm qədim dövrlərə – Buddizm, Xristianlıq və digər dinlərin sülhsevər təlimlərinə dayanır. Lakin müasir mənada pasifizm XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində daha sistemli şəkildə yayılmağa başlamışdır.

Tanınmış pasifistlər:

• Mahatma Qandi – Hindistanda zorakılıqsız müqavimət hərəkatının lideri

• Martin Lüter Kinq – ABŞ-da vətəndaş hüquqları uğrunda sülh yolu ilə mübarizə aparan lider

• Leo Tolstoy – Xristian anarxizmini və pasifizmi təbliğ edən rus yazıçısı və filosof

Açar sözlər:

• Pasifizm nədir

• Pasifist nə deməkdir

• Zorakılığa qarşı fəlsəfə

• Sülh fəlsəfəsi

• Qandi və pasifizm

Pasifizmin əsas prinsipləri

1. Zorakılığın rəddi

Pasifistlər hər hansı məqsədə çatmaq üçün zorakılığın qəbul edilməz olduğunu vurğulayırlar. Bu yanaşma həm fiziki, həm də psixoloji zorakılığı əhatə edir.

2. Sülh yolu ilə mübarizə

Pasifizm silahsız müqavimət, ictimai etiraz, təhsil və dialoq vasitəsilə münaqişələrin həllini təklif edir. Bu düşüncəyə görə, sülh təkcə müharibənin yoxluğu deyil, ədalətli və harmonik bir cəmiyyətin varlığıdır.

3. Əxlaqi məsuliyyət

Pasifistlər insan həyatının toxunulmaz olduğuna inanırlar və öldürmənin hər hansı şəraitdə əxlaqsız olduğunu düşünürlər. Əxlaqi məsuliyyət fərdin hərəkətləri üzərində əsas rol oynayır.

Pasifizm növləri

Absolyut pasifizm

Zorakılığın istənilən formada – hətta özünümüdafiə məqsədilə belə – rədd edilməsidir.

Şərti pasifizm

Müharibəyə və zorakılığa qarşıdır, lakin bəzi hallarda (məsələn, özünümüdafiə və ya genosidin qarşısını almaq üçün) istisnalar qəbul edə bilər.

Praktik pasifizm

Zorakılığın işləmədiyini və praktik olaraq nəticə vermədiyini düşünən, bu səbəbdən sülh yolu ilə mübarizəni seçən yanaşmadır.

Pasifizmin dinlərdə yeri

Buddizm

Ahimsa (zorakılıq etməmək) prinsipi pasifist yanaşmanın əsasını təşkil edir.

Xristianlıq

“Qılıncını qınına qoy” kimi təlimlər İsa Məsihin sülhsevər mövqeyini əks etdirir.

İslam

İslamda da sülh əsas prinsiplərdən biridir. Quranda “Salam” – sülh sözünün istifadəsi və “barış daha xeyirlidir” mesajı bu fikri gücləndirir.

Pasifizm və müasir dünya

Bu gün pasifizm əsasən:

• Müharibə əleyhinə kampaniyalar

• Silahlanmaya qarşı hərəkatlar

• İnsan hüquqları və azadlıqların qorunması sahələrində aktiv şəkildə tətbiq olunur.

BMT, Amnesty International, Greenpeace kimi təşkilatlar da bir çox hallarda pasifist yanaşma ilə fəaliyyət göstərirlər.

Nəticə

Pasifizm, zorakılıq və müharibəyə qarşı çıxaraq sülhü, qarşılıqlı hörməti və insan həyatının dəyərini müdafiə edən bir dünya görüşüdür. Bu yanaşma yalnız fərdi seçim deyil, həm də cəmiyyətin və bəşəriyyətin gələcəyi üçün dayanıqlı bir yol təqdim edi