Nüvə Silahına Sahib Ölkələr: Kimlər Bu Gücə Malikdir?
Nüvə silahları müasir dövrün ən dağıdıcı və təsirli hərbi texnologiyaları arasında yer alır. Bu silahlar yalnız hərbi güc deyil, həm də geosiyasi nüfuz vasitəsi kimi qəbul olunur. Hazırda dünyada bir neçə ölkə rəsmi və qeyri-rəsmi olaraq nüvə silahına sahibdir. Bu məqalədə nüvə silahına malik ölkələri, onların arsenalını və beynəlxalq razılaşmalar çərçivəsindəki vəziyyətlərini araşdıracağıq.
Rəsmi Nüvə Silahına Sahib Ölkələr (NPT üzrə tanınanlar)
1968-ci ildə qəbul edilmiş Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsi (NPT) yalnız beş ölkənin nüvə silahına malik olmasını qanuni şəkildə tanıyır. Bu ölkələr aşağıdakılardır:
1. Birləşmiş Ştatlar (ABŞ)
- İlk nüvə silahını 1945-ci ildə sınaqdan keçirib.
- Dünyada ilk və yeganə ölkədir ki, nüvə silahından real müharibədə istifadə edib (Yaponiya, 1945).
- Təxminən 5.000-6.000 nüvə başlığına sahibdir.
2. Rusiya
- SSRİ dövründə ilk nüvə sınağını 1949-cu ildə həyata keçirib.
- Hal-hazırda dünyanın ən böyük nüvə arsenalına sahib ölkə hesab olunur.
- On minlərlə nüvə başlığı olduğu təxmin edilir, lakin bir çoxu artıq istifadədən çıxarılıb.
3. Böyük Britaniya
- 1952-ci ildə ilk nüvə sınağını həyata keçirib.
- Təxminən 200-250 nüvə başlığına sahibdir.
4. Fransa
- İlk nüvə sınağını 1960-cı ildə Əlcəzairdə həyata keçirib.
- Hal-hazırda təxminən 300-350 nüvə başlığı var.
5. Çin
- İlk nüvə sınağını 1964-cü ildə həyata keçirib.
- Çinin nüvə arsenalı artmaqda davam edir və 400-dən çox başlığa sahib olduğu təxmin olunur.
NPT-ə üzv olmayan, lakin nüvə silahına sahib ölkələr
Bu ölkələr NPT-ni ya imzalamayıb, ya da daha sonra müqavilədən çıxıblar, lakin real nüvə qabiliyyətlərinə sahibdirlər.
6. Hindistan
- NPT-yə qoşulmayıb.
- İlk nüvə sınağını 1974-cü ildə həyata keçirib (“Sülh üçün Budda” əməliyyatı).
- 150-160 nüvə başlığına sahib olduğu təxmin edilir.
7. Pakistan
- Hindistanın nüvə fəaliyyətinə cavab olaraq 1998-ci ildə nüvə sınaqları keçirib.
- Təxminən 160-170 nüvə başlığına sahibdir.
8. Şimali Koreya (KXDR)
- NPT-yə üzv olmuş, lakin 2003-cü ildə müqavilədən çıxıb.
- İlk nüvə sınağını 2006-cı ildə həyata keçirib.
- Təxmini 30-50 arasında nüvə başlığı olduğu düşünülür, lakin texniki imkanları barədə tam məlumat yoxdur.
9. İsrail
- Nüvə silahına sahib olduğu güman edilir, lakin bunu rəsmi olaraq təsdiqləmir (nüvə strategiyası “qeyri-müəyyənlik siyasəti” üzərində qurulub).
- Araşdırmalara görə, 80-100 arasında nüvə başlığına sahib ola bilər.
Potensial Nüvə Ambisiyaları Olan Ölkələr
Bəzi ölkələr nüvə texnologiyasını dinc məqsədlərlə inkişaf etdirdiklərini iddia etsələr də, nüvə silahı əldə etməyə yaxın ola biləcəkləri ilə bağlı beynəlxalq narahatlıqlar var. Bu ölkələr arasında İran və Səudiyyə Ərəbistanı tez-tez müzakirə mövzusu olur.
Beynəlxalq Nəzarət və Razılaşmalar
- NPT (Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsi): Nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq məqsədi daşıyır.
- START və Yeni START: ABŞ və Rusiya arasında nüvə silahlarının məhdudlaşdırılmasını tənzimləyən razılaşmalardır.
- CTBT (Komple Sınaqların Qadağan Edilməsi Müqaviləsi): Nüvə sınaqlarını qadağan etməyi hədəfləyən müqavilədir, lakin hələ tam qüvvəyə minməyib.
Nüvə silahları müasir dünyada həm təhlükəsizlik, həm də risk mənbəyidir. Onlara sahib olmaq bəzi ölkələr üçün strateji üstünlük kimi görünə bilər, lakin bu silahların yayılması qlobal sülh və sabitlik üçün ciddi təhdiddir. Beynəlxalq cəmiyyətin əsas məqsədi nüvə silahlarının nəzarət altında saxlanması və yeni ölkələrin bu silahları əldə etməsinin qarşısını almaqdır.
