Novruz adətləri və ənənələri

Novruz bayramı qədim zamanlardan günümüzə qədər gəlib çıxan ənənəvi bir bayramdır. Bu bayram, yazın gəlişini, təbiətin oyanmasını və yeni başlanğıcı simvolizə edir. Novruzun kökləri Zərdüştlük dövrünə gedib çıxır və o, bir çox türk və fars xalqları arasında geniş şəkildə qeyd olunur. Azərbaycanda Novruz rəsmi dövlət bayramı kimi qeyd edilir və xalq arasında böyük sevgi ilə qarşılanır.

Novruz, “yeni gün” mənasını verir və astronomik olaraq yazın ilk gününə – gecə ilə gündüzün bərabərləşdiyi martın 20-21-nə təsadüf edir. Bu gün, insanların yenilənmə, təmizlik və birlik içində olmasını təbliğ edən bir bayramdır.

Novruz Bayramına Hazırlıq Ənənələri

Novruz bayramı təkcə bir gün qeyd edilmir, onun hazırlıqları həftələrlə əvvəldən başlayır. Bayrama qədər görülən ən vacib işlərdən biri evin və həyətin təmizlənməsidir. İnsanlar inanırlar ki, evlərini və əşyalarını təmizləməklə birlikdə pis enerjidən və uğursuzluqdan qurtulurlar.

Bundan əlavə, bayram süfrəsi və şirniyyatların hazırlanması da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Hər bir ailə səməni cücərdir, çünki o, bolluq və bərəkət rəmzidir.

Novruzun Dörd Çərşənbəsi

Novruz bayramından əvvəlki dörd həftədə hər çərşənbə axşamı xüsusi qeyd olunur. Bu çərşənbələr təbiətin dörd əsas ünsürünə həsr edilib:

1. Su Çərşənbəsi – həyatın başlanğıcı və təmizlənmə rəmzi
2. Od Çərşənbəsi – istilik və enerjini simvolizə edir
3. Yel Çərşənbəsi – dəyişiklik və ruhun canlanması ilə bağlıdır
4. Torpaq Çərşənbəsi – təbiətin tam oyanışı və məhsuldarlıq simvoludur

Bu çərşənbələrdə insanlar su və odla bağlı müxtəlif ayinlər icra edirlər, tonqallar qalayırlar və suya niyyət edirlər.

Novruz Gecəsi Adətləri

Novruz gecəsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu gecə ailələr bir araya toplaşır, bayram süfrəsi açılır və bir sıra ənənələr yerinə yetirilir. Ən məşhur adətlərdən bəziləri bunlardır:

• Tonqaldan tullanmaq – İnsanlar tonqaldan tullana-tullana "Sarılığım sənə, qırmızılığın mənə" deyirlər. Bu, xəstəlik və çətinliklərdən qurtulma inancına əsaslanır.
• Qulaq falı – Qızlar və oğlanlar Novruz gecəsi bir qapının arxasında dayanıb eşitdikləri ilk sözlərdən gələcəkləri ilə bağlı yozum edirlər.
• Papaqatdı – Uşaqlar və gənclər qonşuların qapısına papaq atır və içərisinə şirniyyat qoyulmasını gözləyirlər. Bu adət Novruzun paylaşmaq və bərəkət rəmzi olduğunu göstərir.

Novruz Süfrəsi və Simvolları

Novruz süfrəsi xüsusi simvollarla bəzədilir. Azərbaycan xalqı süfrəyə “S” hərfi ilə başlayan yeddi şey (yeddi sin) qoymağa üstünlük verir. Bunlar:

• Səməni – həyat və bolluq
• Süd – saflıq
• Sarımsaq – sağlamlıq
• Sumax – həyatın dadı
• Sirkə – təmizlik
• Şam – işıq və ruhi aydınlıq
• Şəkərbura – şirinlik və bərəkət

Bundan başqa, bayram süfrəsində şəkərbura, paxlava, qoğal və digər milli şirniyyatlar yer alır.

Novruz Bayramının Cəmiyyətə Təsiri

Novruz bayramı, insanları bir araya gətirən, mehribanlığı və qonaqpərvərliyi artıran bir bayramdır. İnsanlar bir-birinə baş çəkir, küsülülər barışır, ailə bağları daha da möhkəmlənir. Bundan başqa, bu bayram Azərbaycanın milli mədəniyyətini və ənənələrini yaşadan vacib bir gündür.

Novruz bayramı Azərbaycan xalqı üçün təkcə bir bayram deyil, həm də milli kimliyimizin və mədəniyyətimizin bir parçasıdır. Hər bir adət və ənənə Novruzun dərin mənasını və insanlara gətirdiyi sevinci əks etdirir. Bu bayram birlik, bərəkət və yenilənmənin rəmzidir və nəsillər boyu yaşadılaraq gələcəyə ötürülür.

Siz də Novruzu ənənələrə uyğun qeyd etməyi və sevdiklərinizlə birlikdə xoş anlar keçirməyi unutmayın!