Mədə qanaxması (qastrointestinal qanaxma) mədə və ya həzm sisteminin digər hissələrində damarların zədələnməsi və ya eroziyası nəticəsində qanaxmanın baş verməsidir. 

Qlobal.net xəbər verir ki, bu vəziyyət ciddi ola bilər və təcili tibbi müdaxilə tələb edir.

Mədə qanaxmasının səbəbləri:

1. Mədə xorası (ülser):

   • Helicobacter pylori bakteriyası infeksiyası mədədə xoraların yaranmasına və qanaxmaya səbəb ola bilər.
   • Qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar (NSAİD) (məsələn, aspirin, ibuprofen) uzun müddət istifadə olunduqda mədənin selikli qişasını zədələyərək xoraların yaranmasına və nəticədə qanaxmaya səbəb olur.

2. Qida borusunun varikozları: Qida borusunda genişlənmiş damarlar (əsasən qaraciyər sirrozundan yaranan) qoparaq qanaxmaya səbəb ola bilər.

3. Gastrit: Mədənin selikli qişasının iltihabı (gastrit) da qanaxma ilə nəticələnə bilər. Bu, alkoqol istifadəsi, stress və ya müəyyən dərmanlardan qaynaqlana bilər.

4. Mədə xərçəngi: Mədə xərçəngi inkişaf edən zaman qanaxma baş verə bilər, xüsusilə xəstəliyin son mərhələlərində.

5. Divertikulyoz və ya poliplər: Mədə-bağırsaq traktında yaranan divar çıxıntıları və ya poliplər də qanaxma verə bilər.

6. Zədə və ya travmalar: Mədəyə birbaşa travma (fiziki zərbə, qastro-endoskopik prosedurlar) damarların zədələnməsinə və qanaxmaya səbəb ola bilər.

7. Qaraciyər xəstəlikləri: Qaraciyər çatışmazlığı və ya sirroz mədə və qida borusunda damarların genişlənməsinə səbəb olur ki, bu da qanaxma riskini artırır.

Mədə qanaxmasının nəticələri:

1. Anemiya: Qanaxma nəticəsində xroniki və ya kəskin qan itirilməsi anemiyaya səbəb ola bilər. Xəstə özünü zəif, yorğun hiss edə bilər və dəmir səviyyələri aşağı düşə bilər.

2. Şok: Ağır qanaxma hallarında bədən ciddi miqdarda qan itirdikdə şok vəziyyəti (qan təzyiqinin kəskin enməsi) baş verə bilər. Bu, həyati təhlükəli bir vəziyyətdir və təcili müdaxilə tələb edir.

3. Qara və ya qanlı qusma: Mədə qanaxmasının ilkin əlamətlərindən biri qara rəngli və ya qəhvəyi görünüşlü qusma və ya qana bulaşmış qusma ola bilər.

4. Melena (qara nəcis): Həzm sistemində qan hələ tam həzm olunmadıqda nəcis qara rəngli ola bilər.

5. Həyat üçün təhlükə: Kəskin və ya davamlı qanaxma vaxtında müalicə edilməzsə, ölümlə nəticələnə bilər.

Mədə qanaxmasının müalicəsi:

1. Endoskopik müdaxilə:

   • Qanaxmanın qaynağını aşkar etmək üçün endoskopiya aparılır.
   • Endoskopiya zamanı qanaxma edən damarı bağlamaq, qotur yaratmaq üçün müxtəlif üsullar (məsələn, qızdırıcı sancaqlar, klipslər) tətbiq oluna bilər.

2. Dərman müalicəsi:

   • Proton nasosu inhibitorları (PPI): Mədə turşusunun ifrazını azaltmaq üçün istifadə olunur (məsələn, omeprazol).
   • Antibiotiklər: Helicobacter pylori infeksiyasını müalicə etmək üçün antibiotiklər təyin olunur.
   • Antiasid dərmanlar: Mədənin turşuluğunu azaltmaq və xoraların sağalmasını sürətləndirmək üçün istifadə oluna bilər.

3. Qan köçürülməsi: Çoxlu qan itirildikdə xəstəyə qan köçürülməsi tələb oluna bilər.

4. Cərrahi müdaxilə:

   • Əgər endoskopik müdaxilə ilə qanaxma dayandırıla bilmirsə və ya xəstə ağır vəziyyətdədirsə, cərrahi əməliyyat aparıla bilər.

5. Qaraciyər xəstəliklərinə qarşı müalicə: Qaraciyər çatışmazlığı və ya sirroz səbəbindən yaranan varikoz damarların qanaxmasını müalicə etmək üçün xüsusi dərmanlar və ya prosedurlar tələb oluna bilər.

Profilaktika:

• Mədə qıcqırması və ya xorası olan insanlar həkimin tövsiyələrinə uyğun olaraq dərmanları qəbul etməli və qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlardan mümkün qədər uzaq durmalıdırlar.
• Helicobacter pylori infeksiyasının müalicəsi.
• Alkoqol istifadəsinin azaldılması və ya tamamilə dayandırılması.
• Sağlam qidalanma və stressin idarə edilməsi də mədə qanaxmasının qarşısını almağa kömək edə bilər.

Mədə qanaxması çox vaxt ciddi vəziyyət olduğundan, qanaxmanın əlamətləri (qaranlıq nəcis, qanlı qusma və s.) görüldükdə dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir.

Mədə qanaxması kimi ciddi hallarda ilkin müdaxilə çox vacibdir və həyati təhlükəni azaltmaq məqsədi daşıyır. Mədə qanaxmasının əlamətləri (qaranlıq nəcis, qanlı qusma, başgicəllənmə, zəiflik) göründüyü halda aşağıdakı addımlar yerinə yetirilməlidir:

İlkin Müdaxilə Addımları:

1. Xəstəni sakitləşdirmək və uzatmaq:

   • Xəstə üzü yuxarı, başı bir qədər yuxarı vəziyyətdə uzadılmalıdır. Bu, qanın nəfəs yollarına getməsinin qarşısını alır və xəstənin rahatlığını təmin edir.
   • Xəstənin hərəkət etməsi və ya ayaq üstə qalxması qarşısı alınmalıdır, çünki bu, qan təzyiqinin daha da düşməsinə səbəb ola bilər.

2. Təcili yardım çağırmaq:

   • Mədə qanaxması təcili tibbi müdaxilə tələb edir. Dərhal 103 (və ya yerli təcili yardım xidməti) nömrəsinə zəng edib, təcili yardım çağırılmalıdır.
   • Təcili yardıma xəstənin vəziyyəti, simptomlar və hər hansı dərman istifadəsi barədə məlumat verilməlidir.

3. Maye qəbulunun dayandırılması:

   • Xəstəyə yemək və ya içki verilməməlidir, çünki bu, qanaxmanı artırmaq və ya qusmaya səbəb ola bilər.

4. Qanaxmanı izləmək:

   • Xəstənin simptomları (qusma, nəcis, başgicəllənmə və ya şüur itməsi) diqqətlə izlənməli və bu haqda təcili tibbi personal gələndə məlumat verilməlidir.

5. Şüur itirən xəstə:

   • Əgər xəstə huşunu itiribsə, nəfəs alıb-almadığını və ürək döyüntülərini yoxlamaq vacibdir.
   • Nəfəs almırsa və ya ürək döyüntüsü yoxdursa, dərhal süni tənəffüs və ya ürək masajı kimi ilkin reanimasiya tədbirləri görülməlidir (əgər bu barədə bilik və təlimat varsa).

6. Şok əlamətləri varsa:

   • Xəstədə şok əlamətləri (ağ rəngli dəri, soyuq tər, zəif nəbz) görülürsə, ayaqlar bir qədər qaldırılmalıdır ki, qan dövranı yaxşılaşsın və həyati orqanlara daha çox qan çatsın.
   • Xəstənin üzərinə örtük və ya yorğan atılaraq bədən temperaturunun düşməsinin qarşısı alınmalıdır.

7. Dərman istifadəsi:

   • Əgər xəstə qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİD), antikoaqulyantlar (qan durulaşdırıcı dərmanlar) və ya aspirin kimi qanaxmanı artıra bilən dərmanlar qəbul edirsə, bu barədə təcili yardım gələnə qədər qeydlər aparılmalı və tibbi heyətə bildiriləcəkdir.

Nəticə:

İlkin müdaxilənin əsas məqsədi xəstənin vəziyyətini stabilləşdirmək, qanaxmanı ağırlaşdırmamaq və tibbi yardım gələnədək həyatını təhlükəyə atmamaqdır. Mədə qanaxması ciddi bir təcili tibbi hal olduğundan, mümkün qədər tez təcili yardıma müraciət etmək ən önəmli addımdır.