İslamda halal və haram anlayışları insan davranışlarını və əməllərini tənzimləyən əsas dini konsepsiyalardır. 

Qlobal.net xəbər verir ki, bu terminlər Quranda, hədislərdə və İslam hüquq sistemində geniş izah edilir və müsəlmanların həyatında nəyi etməyin icazəli (halal), nəyi etməyin qadağan (haram) olduğunu müəyyən edir.

Halal nədir?

Halal (ərəbcə "icazəli") İslamda müəyyən əməllərin və ya davranışların Allah tərəfindən icazəli olduğunu bildirir. Halal olan hərəkətlər və şeylər müsəlmanların gündəlik həyatında icazəli sayılır və onların edilməsində dini baxımdan problem yoxdur.

Halal aşağıdakı sahələri əhatə edir:

1. Qida: Halal qida İslam qaydalarına uyğun olaraq icazəli olan qidadır. Quranda və hədislərdə müsəlmanlara nəyin yeyilməsi icazəli olduğu bildirilir:

   • Quranda deyilir ki, heyvanlar Allahın adı ilə kəsilməlidir.
   • Bəqərə surəsi, 173: "O sizə ancaq leş, qan, donuz əti və Allahdan başqasının adı ilə kəsilmiş heyvanları haram buyurmuşdur."

2. Ticarət və qazanc: Halal qazanc və ticarət İslamın əxlaq və qanunlarına uyğun olaraq həyata keçirilməlidir. Fırıldaqçılıq, yalan, ədalətsizlik halal sayılmır.

3. Əxlaq: Halal əxlaq prinsipləri doğruluq, ədalət, səmimiyyət və məsuliyyət kimi mənəvi keyfiyyətlərə əsaslanır. Bu prinsiplər insan münasibətlərində tətbiq edilir.

Haram nədir?

Haram (ərəbcə "qadağan") isə İslamda qadağan olunan və dini qaydalara uyğun olmayan davranış və əməlləri bildirir. Haram olan əməllər müsəlmanlar üçün ciddi şəkildə qadağandır və onlardan uzaq durmaq tələb olunur.

Bəzi haram sayılan davranışlar və şeylər:

1. Qida və içki: Yeyilməsi haram olan qidalar və içkilər Quranda açıq şəkildə bildirilir:

   • Donuz əti və donuz məhsulları.
   • Qan və leş.
   • İçki (xüsusilə spirtli içkilər) haram sayılır. Maidə surəsi, 90: "Ey iman gətirənlər! Şərab, qumar, bütlər və fal oxları şeytanın murdar işlərindəndir."

2. Faiz (riba): İslamda faiz haram sayılır, çünki bu, insanların bir-birindən ədalətsiz qazanc əldə etməsinə səbəb olur:

   • Bəqərə surəsi, 275: "Allah alveri halal, faizi isə haram etmişdir."

3. Qumar: Qumar oynamanın haram olduğu Quranda açıq şəkildə bildirilir:

   • Maidə surəsi, 90: "Şərab, qumar, bütlər və fal oxları şeytanın murdar işlərindəndir."

4. Zina və fahişəlik: Zina və qeyri-qanuni cinsi əlaqələr İslamda haram sayılır. Bu, ailə institutunu və cəmiyyətdə əxlaqi dəyərləri qorumaq üçün qadağandır:

   • İsra surəsi, 32: "Zinaya yaxınlaşmayın. Həqiqətən, bu, çirkin bir əməl və pis bir yoldur."

Halal və haram arasındakı fərqlər

Halal və haram İslamda çox dəqiq şəkildə müəyyən edilib. Lakin bəzi məsələlərdə insanlar arasında şübhə və anlaşılmazlıq yarandıqda, İslamda "məşru olan" və "məşru olmayan" əməlləri müəyyən etmək üçün fətva verən alimlərə müraciət edilir. Belə məsələlərə "şübhəli" (məşbuh) əməllər deyilir. Peyğəmbər Məhəmməd (s) bu barədə belə buyurmuşdur: "Halal açıqdır, haram da açıqdır. Lakin bu ikisi arasında şübhəli məsələlər var."

Beləliklə, halal və haram anlayışları İslamda insanların həyatını nizama salmaq üçün əsas istiqamətlərdən biridir. Müsəlmanlar halal olanı seçməyə və haramdan uzaq durmağa çalışmalıdırlar, çünki hər iki anlayış həm dünyəvi, həm də axirət həyatı üçün böyük əhəmiyyət daşıyır.