Hipotermiya nədir? Necə baş verir?

Hipotermiya bədən temperaturunun normal səviyyədən (təxminən 36.5–37°C) aşağı düşərək 35°C-dən aşağı olması ilə xarakterizə olunan ciddi bir tibbi vəziyyətdir. Bu zaman bədənin istiliyini tənzimləmə sistemi işini dayandırır və həyati orqanlar, xüsusilə beyin, ürək və sinir sistemi düzgün işləməyə bilir.

Hipotermiya necə baş verir?

Hipotermiya bədənin istilik itkisinin, istilik istehsalından daha sürətli olduğu zaman baş verir. Bu proses aşağıdakı vəziyyətlərdə yarana bilər:

1. Ekoloji faktorlar

• Soyuq hava: Çox soyuq mühitdə uzun müddət qalmaq.
• Soyuq suya düşmək: Suda bədən istiliyi havadan daha sürətli itirilir.
• Külək və yaş paltar: Bədəni tez soyudur və istilik itirilməsini sürətləndirir.

2. Tibbi və fizioloji səbəblər

• Qidalanma və enerji çatışmazlığı: Bədən istilik yaratmaq üçün kifayət qədər enerji istehsal edə bilmir.
• Yaş: Körpələrdə və yaşlı insanlarda istilik tənzimləmə mexanizmi zəif ola bilər.
• Qalxanabənzər vəzin xəstəlikləri: Hipotiroidizm zamanı bədən temperaturu aşağı düşə bilər.
• Alkoqol və dərman təsiri: Alkoqol damarların genişlənməsinə səbəb olaraq istilik itkisini artırır.

3. Zədələr və xəstəliklər

• Şok: Qan dövranının zəifləməsi istilik istehsalını azalda bilər.
• Travma və qanaxma: Bədənin enerji ehtiyatını azaldır.
• Sinir sistemi zədələri: Beyində istilik tənzimləməsinə cavabdeh strukturlar zədələnə bilər.

Hipotermiyanın mərhələləri

1. Yüngül hipotermiya (32–35°C):

   • Titrəmə.
   • Sürətli nəfəsalma və ürəkdöyünmə.
   • Hərəkət koordinasiyasının pozulması.

2. Orta dərəcədə hipotermiya (28–32°C):

   • Titrəmənin dayanması.
   • Yavaş danışıq və hərəkətlər.
   • Şüurun bulanması.

3. Ağır hipotermiya (28°C-dən aşağı):

   • Huşun itməsi.
   • Ürək və tənəffüsün dayanması riski.
   • Həyati funksiyaların zəifləməsi.

Hipotermiyanın qarşısını necə almaq olar?

1. Soyuq mühitdən qorunun: Soyuq hava şəraitində istiliyi qoruyacaq çoxqatlı geyimlər geyinin.
2. Yaş paltarları tez dəyişin: Xüsusilə yağış və ya qar altında qalmışsınızsa.
3. Qidalanma və nəmlənmə: Enerji mənbəyi və bədənin daxili istiliyini qorumaq üçün qida qəbul edin.
4. Körpə və yaşlılara diqqət: Bu qruplar daha həssasdır, onları daim nəzarətdə saxlayın.
5. Dərman və spirt istehlakından çəkinin: Soyuq mühitdə istilik tənzimləməsini poza bilər.

Vaxtında müdaxilə edilmədikdə, hipotermiya həyati təhlükəyə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən əlamətləri gördükdə dərhal tədbir alınmalı və tibbi yardıma müraciət edilməlidir.