Əhmədiyyə Cəbrayılov XX əsr Azərbaycan tarixində xüsusi yer tutan, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Avropada – xüsusilə Fransada – göstərdiyi qəhrəmanlıqla tanınan mübariz şəxsiyyətlərdən biridir. O, təkcə Azərbaycanın deyil, həm də Fransanın azadlığı uğrunda canını ortaya qoymuş, minlərlə insanın həyatına təsir etmiş, əfsanəvi partizan və qəhrəman kimi yadda qalmışdır. Bu məqalədə onun həyatı, müharibə illərindəki fəaliyyəti, şəxsi keyfiyyətləri və irsi ətraflı şəkildə təqdim olunur.
Əhmədiyyə Mikayıl oğlu Cəbrayılov 1920-ci il sentyabrın 22-də Azərbaycanın Şəki rayonunun Oxud kəndində anadan olub. Sadə kəndli ailəsində böyüyən Əhmədiyyə gənc yaşlarından zəhmətə alışmış, eyni zamanda təhsilinə də ciddi yanaşmışdır. 1935-ci ildə Şəki Kənd Təsərrüfatı Texnikumuna daxil olmuş, 1938-ci ildə oranı müvəffəqiyyətlə bitirmişdir.
1939-cu ildə orduya çağırılan Əhmədiyyə Cəbrayılov Sovet ordusunun sıralarında xidmətə başlamış, Almaniyanın SSRİ-yə hücumundan sonra isə İkinci Dünya Müharibəsinin cəbhələrində döyüşməyə başlamışdır.
1942-ci ildə müharibə zamanı almanlara əsir düşən Əhmədiyyə Almaniya ərazisinə aparılsa da, buradan Fransaya keçirilir və burada almanların nəzarətində ağır əmək düşərgəsinə göndərilir. Lakin o, qısa zamanda düşərgədən qaçaraq Fransa Müqavimət Hərəkatına – "Résistance" adlı partizan dəstələrinə qoşulur.
Fransadakı partizanlar arasında böyük hörmət qazanan Əhmədiyyə Cəbrayılov bir neçə gizli adla fəaliyyət göstərmişdir. Bu adlar arasında ən məşhurları "Mişel", "Armed Mişel", "Ryus Armed", "Fraji" və "Kuraje Mişel" olmuşdur. Onun adı fransızlar arasında "Azərbaycanlı partizan", "dəmir əllərli Mişel" kimi tanınmağa başlamışdı.
Əhmədiyyə Cəbrayılov Fransa ərazisində çoxsaylı partizan əməliyyatlarında iştirak etmiş, dəfələrlə düşmən texnikasını və əsgərlərini zərərsizləşdirmişdir. Xüsusilə Fransa kəndlərindəki alman postlarına qarşı təşkil olunan hücumlarda, məlumat toplama və sabotaj işlərində onun rolu böyük olmuşdur.
Fransızlar onun qəhrəmanlığını yüksək qiymətləndirərək ona orden və medallar təqdim etmişlər. Onun döyüş bacarığı, taktiki zəkası və cəsarəti Fransa Müqavimət Hərəkatının ən önəmli şəxslərindən biri kimi tanınmasına səbəb olmuşdur.
Müharibədən sonra Əhmədiyyə Cəbrayılov Fransada qalmaq təklifləri alsa da, vətənə – Azərbaycana dönməyi üstün tutmuşdur. Azərbaycanda o, doğma kəndində – Oxudda məskunlaşmış və sadə kənd həyatı sürməyə davam etmişdir.
O, eyni zamanda vətənpərvərlik ruhunun təbliğinə xidmət edən çıxışlar etmiş, məktəblərdə gənclərlə görüşlər keçirmişdir. Onun həyat yolu çoxlarına örnək olmuşdur. Onun oğullarından biri – Mikayıl Cəbrayılov, 1990-cı illərdə Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuş və Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.
Əhmədiyyə Cəbrayılov Fransa tərəfindən bir sıra orden və medallarla təltif olunmuşdur:
Fransa Respublikasının "Hərbi Şöhrət" ordeni
"Fransanın Qurtuluşu Uğrunda Mübarizə" medalı
"Partizanların Qəhrəmanlığı" nişanı
Və digər beynəlxalq təltiflər
Bu təltiflər bir daha sübut edir ki, onun fəaliyyəti beynəlxalq miqyasda tanınıb və qiymətləndirilib.
Əhmədiyyə Cəbrayılov 1994-cü il oktyabrın 11-də vəfat etmiş və doğma kəndində torpağa tapşırılmışdır. Onun xatirəsi Azərbaycan və Fransa xalqları arasında dostluğun, sülh və azadlıq uğrunda birgə mübarizənin simvolu kimi əbədi yaşayır.
Onun haqqında sənədli filmlər çəkilmiş, kitablar yazılmış, Azərbaycanda onun adına məktəblər və küçələr vardır. O, həm Fransada, həm də Azərbaycanda əfsanəvi şəxsiyyət kimi xatırlanır.
Əhmədiyyə Cəbrayılovun həyatı insan iradəsinin, vətənpərvərliyin və qəhrəmanlığın ən bariz nümunələrindən biridir. O, öz doğma vətənindən uzaqlarda belə azadlıq və ədalət uğrunda mübarizədən geri çəkilməmiş, bir xalqın deyil, bəşəriyyətin taleyində rol oynamışdır.
Əgər bu qəhrəmanlıq yolu bugünkü nəsillərə layiqincə çatdırılarsa, Əhmədiyyə Cəbrayılov kimi qəhrəmanların ruhu daim yaşayacaq və yeni qəhrəmanlara yol göstərəcək.
10
