Əfqanıstan, Cənubi Asiya və Orta Asiyanın kəsişməsində yerləşən, zəngin tarixi və mürəkkəb geosiyasi vəziyyəti ilə tanınan bir ölkədir. Min illər boyu bu ərazi müxtəlif imperiyaların təsiri altında olmuş və strateji mövqeyinə görə daim maraq mərkəzində dayanmışdır.
Əfqanıstanın tarixi qədim dövrlərə gedib çıxır. Burada bir zamanlar Baqtriya, Qandhara və Kuşan imperiyaları mövcud olmuşdur. Bölgə Böyük İpək Yolu üzərində yerləşdiyi üçün Hindistan, Fars və Çin mədəniyyətlərinin qovuşduğu bir məkan olmuşdur.
İslam VII əsrdə Əfqanıstana yayılmış və sonrakı əsrlərdə bölgə müxtəlif müsəlman imperiyalarının, o cümlədən Qəznəvilər, Qorilər və Moğolların nəzarətində olmuşdur. XVIII əsrdə Əhməd Şah Durrani Əfqanıstanı vahid dövlət kimi formalaşdırmış və bu dövlət müasir Əfqanıstanın əsasını qoymuşdur.
XX əsrdə Əfqanıstan daxili müharibələr və xarici müdaxilələrlə üzləşmişdir. 1979-cu ildə SSRİ-nin Əfqanıstana müdaxiləsi və daha sonra 1990-cı illərdə Taliban rejiminin hakimiyyəti ölkəni beynəlxalq siyasətin diqqət mərkəzinə çevirmişdir. 2001-ci ildə ABŞ-ın hərbi müdaxiləsi ilə Taliban hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldı, lakin 2021-ci ildə Taliban yenidən ölkəyə nəzarəti ələ keçirdi.
Əfqanıstanın paytaxtı Kabul şəhəridir. Kabul ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzidir. Tarixi baxımdan Kabul Böyük İpək Yolu üzərində yerləşən mühüm ticarət mərkəzi olmuşdur.
Əfqanıstanın əhalisi təxminən 40 milyon nəfərdir. Əhali əsasən puştunlar, taciklər, həzərələr və özbəklərdən ibarətdir. Rəsmi dillər puştu və dari (fars dili) olsa da, ölkədə özbək və türkmən dilləri də geniş yayılmışdır. Əfqanıstan əhalisinin böyük əksəriyyəti müsəlmandır.
Əfqanıstanın coğrafiyası əsasən dağlıqdır. Hindu Kuş dağları ölkənin böyük hissəsini əhatə edir və bu da iqlimin sərt və quru olmasına səbəb olur. Yay aylarında bəzi bölgələr çox isti, qış aylarında isə olduqca soyuq keçir. Əfqanıstanda əsasən quru iqlim hökm sürür və kənd təsərrüfatı üçün su qıtlığı əsas problemlərdən biridir.
Əfqanıstan həm tarixi, həm mədəniyyəti, həm də coğrafiyası ilə unikal bir ölkədir. Müharibələr və siyasi çətinliklərə baxmayaraq, ölkə zəngin mədəni irsi və füsunkar təbiəti ilə diqqət çəkir. Geosiyasi mövqeyi və strateji əhəmiyyəti səbəbindən Əfqanıstan tarix boyu müxtəlif güclərin maraq dairəsində olub və gələcəkdə də beynəlxalq arenada mühüm rol oynamağa davam edəcək
Murad
Qlobal.net
63
