Botulizm, ciddi və nadir bir xəstəlikdir, Clostridium botulinum bakteriyası tərəfindən ifraz olunan toksinlər səbəbindən yaranır.
Qlobal.net bildirir ki, bu bakteriya əsasən torpaqda və su mühitlərində təbii olaraq mövcuddur. Botulizm, sinir sistemini təsirləndirən ölümcül bir zəhərlənmə ilə xarakterizə olunur və ən çox çirklənmiş qida məhsullarının istehlakı, yaraların infeksiyası və ya körpələrdə bakteriya sporlarının bədənə daxil olması ilə bağlı olur. Botulin toksini insan orqanizmi üçün ən güclü zəhərlərdən biri hesab olunur və sinir hüceyrələrinə ciddi ziyan vurur.
Botulizm xəstəliyinin əsas səbəbi Clostridium botulinum bakteriyasıdır. Bu bakteriya oksigensiz şəraitdə çoxalaraq botulin toksini ifraz edir. Xəstəliyin müxtəlif növləri vardır:
Qida botulizmi çirklənmiş və ya düzgün saxlanmamış qidaların istehlakı nəticəsində yaranır. Xüsusilə ev şəraitində konservləşdirilmiş qidalar, bişməmiş ət, balıq və tərəvəzlər riskli qidalar sayılır. Botulizm sporları yüksək istilikdə məhv olur, lakin yanlış bişirilmə və saxlanma şəraitində bakteriyalar ifraz etdiyi toksinləri ilə qidaları zəhərləyir.
Körpə botulizmi əsasən 1 yaşdan kiçik uşaqlarda müşahidə olunur. Körpələr sporlarla çirklənmiş qidaları və ya əşyaları qəbul etdikdə bakteriya bağırsaqlarda çoxalaraq toksin ifraz edir. Bu növ botulizm daha çox arı balı ilə əlaqəli olur, buna görə də arı balı körpələrə verilməməlidir.
Yaralı botulizm bakteriya sporlarının açıq yaralara daxil olması ilə yaranır. Bu, adətən çirkli və təmizlənməmiş yaralar, inyeksion narkotiklərin istifadəsi ilə bağlı olur. Sporlar yaraya daxil olduqdan sonra bakteriyalar çoxalır və bədənə toksin ifraz etməyə başlayır.
Nadir rastlanan bu forma, botulin toksinlərinin havadan tənəffüs yolu ilə bədənə daxil olması ilə meydana gələ bilər. Bu tip botulizm əsasən laboratoriya mühitlərində və ya bioterorizm hallarında müşahidə olunur.
Botulizmin simptomları bədəndə zəhərin yayılması ilə bağlı olaraq dəyişir. Xəstəliyin ilkin əlamətləri adətən toksinin qəbulundan 12-36 saat sonra meydana çıxır, lakin bəzi hallarda bu müddət 6 saatdan 10 günə qədər dəyişə bilər. Botulizmin əsas əlamətləri aşağıdakılardır:
Botulizm sinir sisteminə təsir etdiyindən, görmə ilə bağlı ciddi problemlər yaranır. Xəstələrdə bulanıq görmə, ikili görmə və göz əzələlərində zəiflik müşahidə olunur. Göz qapaqlarında sallanma və fokuslanma çətinliyi də bu simptomlara daxildir.
Botulizmin ən xarakterik əlamətlərindən biri əzələ zəifliyidir. Xəstəlik sinirlərə təsir edərək əzələlərin hərəkətini məhdudlaşdırır. İlk olaraq üz, boyun və boğaz əzələlərində zəiflik başlaya bilər, bu zaman xəstə çeynəmək, udmaq və danışmaqda çətinlik çəkir. Zəiflik tədricən yuxarı və aşağı ətraflara yayıla bilər.
Botulizm tənəffüs və udma əzələlərini təsir etdikdə, xəstədə udma çətinliyi və nəfəs darlığı yaranır. Bu, ən təhlükəli simptomlardan biridir, çünki tənəffüs əzələlərinin iflici ölümlə nəticələnə bilər. Xəstələr təcili tibbi müdaxilə almadıqda tənəffüs çatışmazlığına girə bilərlər.
Xəstələrdə adətən ürəkbulanma, qusma və qarın ağrısı kimi mədə-bağırsaq simptomları da ola bilər. Bu əlamətlər xüsusilə qida botulizmi zamanı daha sıx müşahidə edilir və bədəndə toksinlərin yayılmasına işarədir.
Botulizm tüpürcək vəzilərinə də təsir edir və xəstədə quru ağız hissi yaradır. Eyni zamanda, xəstənin danışığı ləngiyir və anlaşılmaz hala gəlir. Səs zəif və boğuq olur, xəstə səlis danışa bilmir.
Botulizm çox ciddi bir xəstəlik olduğundan, simptomlar hiss edilən kimi təcili tibbi müdaxilə tələb olunur. Müalicə nə qədər tez başlanarsa, nəticələr o qədər uğurlu olar. Botulizmin müalicəsi üçün aşağıdakı üsullar tətbiq olunur:
Botulizm üçün ən effektiv müalicə vasitəsi antitoksindir. Antitoksin, botulin toksininin sinirlərə verdiyi zərəri məhdudlaşdırır və bədəndə zəhərin təsirini zəiflədir. Antitoksin sinir zədəsini geri qaytarmasa da, toksinlərin sinirlərə təsir etməsinin qarşısını alır. Qida və yaralı botulizm hallarında antitoksin müalicəsi çox vacibdir.
Botulizmin ağır hallarında xəstələr tənəffüs əzələlərinin iflici səbəbindən süni tənəffüs cihazlarına qoşula bilər. Bu, xəstənin nəfəs almasını təmin edir və tənəffüs çatışmazlığının qarşısını alır. Süni tənəffüs cihazı ilə müalicə həftələr və ya hətta aylarla davam edə bilər.
Qida botulizmi hallarında xəstəyə mədə lavajı edilə bilər ki, bu da zəhərli qidaların bədəndən çıxarılmasına kömək edir. Həmçinin, bəzi xəstələrdə qusma və ya bağırsağın təmizlənməsi üçün müalicəvi dərmanlar təyin edilir. Bu, bədəndə toksinlərin yayılmasının qarşısını almaq üçün həyata keçirilir.
Yaralı botulizm zamanı bakterial infeksiyanın aradan qaldırılması üçün antibiotiklər təyin edilə bilər. Lakin qida və körpə botulizmi hallarında antibiotiklərin istifadəsi tövsiyə edilmir, çünki bu, toksinlərin daha çox yayılmasına səbəb ola bilər.
Botulizmin qarşısını almaq üçün bir sıra profilaktik tədbirlər mövcuddur. Əsas tədbirlər aşağıdakılardır:
Qida botulizminin qarşısını almaq üçün qidaların düzgün saxlanması və bişirilməsi vacibdir. Xüsusilə ev şəraitində konserv hazırlayanlar temperatur və təmizliyə diqqət yetirməlidirlər. Yüksək temperaturda bişirilmə bakteriyaları məhv edə bilər. Şübhəli və ya təmiz saxlanmamış qidalar istehlak edilməməlidir.
Körpə botulizminin qarşısını almaq üçün bir yaşından kiçik uşaqlara arı balı verilməməlidir. Arı balı Clostridium botulinum sporları ilə çirklənə bilər və körpələrin immun sistemi bu bakteriyalarla mübarizə aparmaqda çətinlik çəkir.
Yaralı botulizmin qarşısını almaq üçün yaralar təmizlənməli və düzgün şəkildə dezinfeksiya olunmalıdır. İnkişaf etməmiş və ya çirkli mühitlərdə yaranan yaralar xüsusi diqqət tələb edir. Hər hansı bir dərin yara və ya infeksiya əlamətləri varsa, tibbi yardıma müraciət edilməlidir.
Botulizm ciddi, lakin qarşısı alına bilən bir xəstəlikdir. Çirklənmiş qidaların düzgün saxlanması, körpələrə riskli qidaların verilməməsi və yaraların təmizliyi ilə xəstəliyin qarşısı alına bilər. Erken tibbi müdaxilə ilə xəstələr sağala bilsələr də, müalicə gecikdikdə ağır nəticələrə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən, botulizm əlamətləri müşahidə edilərsə, dərhal tibbi yardım almaq həyati əhəmiyyət daşıyır.
61
