Sağlamlıq hər bir insanın həyatında ən vacib amillərdən biridir. Lakin bəzi xəstəliklər həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə ciddi təhlükə yarada bilər. Azərbaycanda son illərdə geniş yayılan və əhaliyə ciddi təsir göstərən bəzi xəstəliklər var ki, onların qarşısının alınması üçün həm fərdi, həm də dövlət səviyyəsində tədbirlər görülməlidir. Bu məqalədə Azərbaycanda ən təhlükəli hesab edilən xəstəliklər, onların səbəbləri, əlamətləri və qorunma yolları haqqında məlumat verəcəyik.
1. Ürək-Damar Xəstəlikləri
Təhlükə səviyyəsi: Yüksək
Ən çox təsir etdiyi qrup: Yaşlılar, siqaret çəkənlər, yüksək təzyiq və xolesterini olanlar
Ürək-damar xəstəlikləri, o cümlədən infarkt və insult, Azərbaycanda ölüm səbəblərinin başında gəlir. Səbəblər arasında stress, düzgün qidalanmama, fiziki aktivliyin azlığı və irsi faktorlar yer alır.
Əlamətlər:
- Sinədə ağrı
- Nəfəs darlığı
- Ürək döyüntülərinin pozulması
- Baş gicəllənməsi
Qorunma yolları:
- Sağlam qidalanma
- Düzgün yuxu rejimi
- Siqaretdən uzaq durmaq
- Müntəzəm tibbi yoxlamalar
2. Şəkərli Diabet (Diabet Tip 2)
Təhlükə səviyyəsi: Orta-Yüksək
Ən çox təsir etdiyi qrup: Obez şəxslər, genetik meyilli insanlar
Şəkərli diabet orqanizmdə insulin tarazlığının pozulması ilə bağlı yaranır və müalicə olunmadıqda ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.
Əlamətlər:
- Həddindən artıq susuzluq
- Tez-tez sidiyə çıxma
- Yorğunluq
- Görmə zəifliyi
Qorunma yolları:
- Aşağı şəkərli pəhriz
- Fiziki aktivlik
- Qanda şəkər səviyyəsinin nəzarətdə saxlanması
3. Onkoloji Xəstəliklər (Xərçəng)
Təhlükə səviyyəsi: Yüksək
Ən çox təsir etdiyi qrup: Hər yaşda ola bilər, lakin əsasən 40 yaşdan yuxarı şəxslər
Xərçəng xəstəliyi hüceyrələrin nəzarətsiz şəkildə böyüməsi ilə xarakterizə olunur. Azərbaycanda ən çox rast gəlinən növlər süd vəzi, ağciyər və prostat xərçəngidir.
Əlamətlər:
- Şiş və ya sərtlik hissi
- Sürətli çəki itkisi
- Xroniki yorğunluq
- Qanama və ya qeyri-adi axıntılar
Qorunma yolları:
- Erkən diaqnostika
- Düzgün qidalanma
- Siqaretdən uzaq durmaq
- Müntəzəm tibbi müayinələr
4. Hepatit B və C
Təhlükə səviyyəsi: Orta-Yüksək
Ən çox təsir etdiyi qrup: Gigiyenik qaydalara əməl etməyənlər, qan köçürməsi alan şəxslər
Hepatit qaraciyəri zədələyən virus infeksiyasıdır və xroniki hallarda qaraciyər sirrozu və xərçənginə səbəb ola bilər.
Əlamətlər:
- Sarılıq
- Qarın ağrısı
- Qidalanma pozğunluğu
- Yorğunluq
Qorunma yolları:
- Peyvəndləmə (Hepatit B üçün)
- Steril alətlərdən istifadə
- Təhlükəli davranışlardan uzaq durmaq
5. Tənəffüs Yolları Xəstəlikləri (Astma, Xroniki Bronxit)
Təhlükə səviyyəsi: Orta
Ən çox təsir etdiyi qrup: Uşaqlar, yaşlılar, allergiyaya meyilli şəxslər
Havada olan allergenlər, toz, çirkli hava və tütün tüstüsü bu xəstəliklərin əsas səbəblərindəndir.
Əlamətlər:
- Öskürək
- Nəfəs darlığı
- Sıx döş hissi
- Gecə artan simptomlar
Qorunma yolları:
- Təmiz hava şəraitində yaşamaq
- Allergik faktorlardan uzaq durmaq
- Həkim tövsiyəsinə əsasən dərman qəbul etmək
