Azərbaycanda yenidən devalvasiya TƏHLÜKƏSİ...
Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) hesabatına əsasən, bu il
fevralın 1-nə Azərbaycanın milli valyutası - manatın dövretmə sürəti
4,02 bənd təşkil edib. Bu göstərici 2023-cü ilin yanvarın 1-i ilə
müqayisədə 0,51 bənd, 2022-ci ilin fevralın 1-nə nisbətən isə 0,79 bənd
azdır.
Manatın dövretmə sürətinin aşağı düşməsi devalvasiyaya səbəb ola bilərmi?
İqtisadçı Elman Sadıqov Musavat.com-a bildirib ki, monetar siyasətdə
manatın dövretmə sürətinin öz formulları var. Manatın dövretmə sürəti
texniki məsələdir.
Ekspert qeyd edib ki, manatın dövretmə sürəti onun il ərzində bir neçə dəfə əl dəyişdirməsidir: "Manatın dövretmə sürəti daha çox iqtisadi aktivlikdən asılıdır.
Məsələn, maliyyə bazarlarının inkişaf sürəti, mövsüm amili (turizm, kənd
təsərrüfatı dövründə bu aktivlik artır, qışda isə azalır). Burada pul
kütləsinin həcmi məsələsi, istehsal, idxal-ixrac məsələləri də var.
İqtisadiyyatda durğunluq başladıqda manatın dövretmə sürəti aşağı düşür.
Bu, ilk növbədə iqtisadi aktivliyin aşağı olmasının, əhalinin
xərcləməkdən qorxmasının göstəricisidir. Yəni əhalinin müəyyən
gözləntiləri olur. Məsələn, böhran gözləntisinə görə əhali istehlakı
azalda bilər. Nəticədə iqtisadi aktivlik aşağı düşə bilər. Manatın
dövretmə sürətinin aşağı düşməsi iqtisadiyyat üçün müsbət amil deyil".
İqtisadçı xatırladıb ki, 2015-ci ildə neftin qiymətinin düşməsi
nəticəsində əhali dollar alışını artırdı, gözləmə mövqeyinə keçdi:
"Nəticə etibarilə manatın dövretmə sürəti aşağı düşdü. Lakin bu o demək
deyil ki, manatın dövretmə sürəti aşağı düşdü deyə devalvasiya oldu. O
zaman devalvasiyanı şərtləndirən amillər var idi. Bunun da əsas
göstəricisi tədiyə və ticarət balansındakı mənfi saldo idi.
Azərbaycan manatının dövretmə sürəti cüzi azalıb. Amma bu cüzi azalmanın
da müəyyən siqnalları var. Postpandemiya dövründə sürətli artım olmalı
idi. Ona görə də manatının dövretmə sürətinin azalma səbəbi
araşdırılmalıdır. İnflyasiya artdıqca, manatının dövretmə sürəti artır.
Əgər manatın dövretmə sürəti artan inflyasiyaya nisbətən aşağıdırsa, o
zaman bu, ciddi təhlil tələb edir.
Devalvasiya manatın dövretmə sürətindən asılı deyil. Nə qədər ki,
ticarət balansı müsbətdir, devalvasiya qorxusu, gözləntisi yoxdur.
Neftin qiymətinin kəskin çöküşü ehtimalı çox aşağıdır. Əgər biz
cəmiyyətdə süni ajiotaj yaradarıqsa, devalvasiya olacaq deyib süni
şəkildə əhalini dollara yönləndirəriksə bu, manata olan təzyiqi artıra
bilər. Amma hazırda istər strateji valyuta ehtiyatları, istər Mərkəzi
Bankın ehtiyatları, istərsə də ticarət balansında müsbət saldo, neftin
hazırkı qiymətləri bizə devalvasiya olacaq deməyə imkan vermir".
Elman Sadıqov vurğulayıb ki, ölkə gedişatı ciddi şəkildə izləyir: "Burada önəmli olan məsələ qeyri-neft sektorundakı canlanmanı daha da
sürətləndirməkdir. Biz əvvəl-axır buna getməliyik. Neft qiymətləri heç
də həmişə 100 dollar ətrafında qalmayacaq. Bu qiymətlər bizi ciddi
şəkildə həyəcanlandıracaq. Amma bu həyəcanlanma qeyri-neft sektorunda
müəyyən canlanmanı şərtləndirəcək. Neft qiymətlərinin yüksək saxlanması
həm də alternativ enerji mənbələrinin inkişafı deməkdir. Bu,
iqtisadiyyatın qanunudur".