Azərbaycanda valideynlərin uşaq tərbiyəsi zamanı etdiyi bəzi səhvlər ailə və cəmiyyət daxilində qarşıya çıxan çətinlikləri artırır.
Qlobal.net bu səhvlərdən bir neçəsini nəzərdən keçirib və onlardan qaçmağın yollarını təqdim edir:
Bəzi valideynlər uşaqlarını hədsiz məhəbbət və qayğı ilə əhatə edərək, onlara hər istədiklərini təmin edirlər. Bu isə uşağın müstəqil və məsuliyyətli fərd kimi yetişməsinə mane olur. Həddindən artıq qayğı nəticəsində uşaq problemlərlə təkbaşına mübarizə aparmağı öyrənmir və həyatda qarşılaşacağı çətinliklərə qarşı hazırlıqsız qalır.
Çözüm: Uşağa öz qərarlarını vermək üçün imkan yaratmaq və onu müəyyən məsuliyyətlər daşımağa təşviq etmək daha faydalıdır. Onların müstəqil qərar qəbul etməsinə və səhvlərindən öyrənməsinə imkan verilməlidir.
Bəzi ailələrdə uşaqları cəzalandıraraq tərbiyə etməyə çalışırlar. Cəzalandırıcı yanaşma uşaqların valideynlərdən uzaqlaşmasına və onlara qarşı etibarının itməsinə səbəb olur. Bundan əlavə, tez-tez təkrar olunan cəza uşaqlarda qorxu və gərginlik yaradır ki, bu da onların psixoloji inkişafına mənfi təsir edir.
Çözüm: Cəza yerinə izah və dialoq yolu ilə uşaqla danışmaq, onun nə üçün səhv etdiyini anlamasına kömək etmək daha təsirli və sağlam bir yanaşmadır. Davranışlarının nəticələrini anlamalarını təmin etmək uzunmüddətli davranış dəyişikliyinə gətirib çıxarır.
Uşaqların yüksək təhsil və ya idman nəticələri göstərməsi üçün valideynlərin həddindən artıq təzyiq göstərməsi onların özünə inamını və potensialını məhdudlaşdırır. Uşaqlar tez-tez öz bacarıqlarından çox, valideynlərinin gözləntilərinə uyğun hərəkət etmək məcburiyyətində qalırlar.
Çözüm: Uşağın potensialını kəşf etmək və ona dəstək olmaq, onun fərdi inkişafını təşviq etmək daha yaxşıdır. Onların maraq və bacarıqlarına hörmət göstərmək, öz seçimlərinə uyğun hədəflər qoymalarına kömək etmək daha sağlam bir inkişaf üçün vacibdir.
Valideynlərin iş və ya şəxsi problemlərlə çox məşğul olması uşaqları ilə effektiv ünsiyyəti azaldır. Bu, uşaqların öz fikirlərini və hisslərini paylaşa bilməməsinə və ailə daxilində ünsiyyətin zəifləməsinə gətirib çıxarır.
Çözüm: Uşaqlarla hər gün zaman keçirmək və onları diqqətlə dinləmək onların özlərini dəyərli hiss etməsinə kömək edir. Ailə daxilində açıq və dostcasına münasibət uşağın özünü rahat və güvəndə hiss etməsinə şərait yaradır.
Uşaqların daim başqa uşaqlarla müqayisə edilməsi onların özlərini dəyərsiz hiss etməsinə səbəb olur. Bu cür müqayisələr uşaqların özgüvənini azaldır və öz potensiallarına inamını sarsıdır.
Çözüm: Hər uşağın fərqli bir şəxsiyyət olduğunu və öz xüsusi qabiliyyətlərinin olduğunu qəbul etmək lazımdır. Uşaqları digərləri ilə deyil, öz inkişaf prosesi ilə müqayisə etmək onların özlərinə qarşı pozitiv hisslər yaratmasına kömək edir.
Uşaqlar çox vaxt valideynlərinin davranışlarını təqlid edirlər. Əgər valideynlər uşaqlara örnək olacaq düzgün davranış nümayiş etdirmirsə, uşaqların səhv vərdişlərə meylli olması mümkündür.
Çözüm: Valideynlər uşaqlara nümunə olmalı və istədikləri dəyərləri öz davranışlarında əks etdirməlidirlər. Məsələn, dürüstlük, səbir və əməksevərlik kimi dəyərlər əvvəlcə valideynlər tərəfindən praktikada göstərilməlidir.
Bir çox valideyn uşaqlarının psixoloji və emosional ehtiyaclarını nəzərə almır. Bu isə uşaqlarda emosional gərginliyə və tənhalığa səbəb ola bilər.
Çözüm: Uşaqların emosional ehtiyaclarını anlamak və onlara dəstək olmaq çox vacibdir. Uşağın hisslərini ifadə etməsinə və problemləri haqqında danışmasına şərait yaratmaq onların psixoloji sağlamlığını təmin etmək üçün önəmlidir.
Uşaqlara dəyər verən, onları dinləyən və sağlam ünsiyyət qurmağı bacaran valideynlər tərbiyə müddətində daha uğurlu olurlar. Sağlam bir ailə mühiti yaratmaq uşaqların özlərinə güvənən, məsuliyyətli və öz ayaqları üzərində dayana bilən fərdlər kimi yetişmələrinə kömək edir
443
