Asılılıq insanın fiziki, zehni və ya emosional olaraq bir maddə, fəaliyyət və ya vəziyyətə qarşı təkrarlanan və davamlı ehtiyacı hiss etməsi halıdır. Bu vəziyyət, insanın normal həyat fəaliyyətlərini və gündəlik funksiyalarını mənfi şəkildə təsir edə bilər.

Qlobal.net bildirir ki asılılıq müxtəlif formalarla özünü göstərə bilər: maddə asılılığı (narkotiklər, alkoqol, tütün və s.), davranış asılılığı (qumar, internet, sosial media, alış-veriş və s.) və hətta insanlararası münasibət asılılığı da mövcuddur.

Asılılığın Yaranma Səbəbləri

Asılılığın yaranma səbəbləri çoxşaxəlidir və bir neçə əsas faktorun təsiri ilə inkişaf edə bilər:

1. Bioloji Faktörlər: Genetik amillər insanın asılılıq riskini artıra bilər. Əgər ailədə asılılıq problemi varsa, bu şəxsə də təsir edə bilər. Beyin kimyası və bəzi neyrotransmitterlərin (dopamin kimi) balanssızlığı asılılığa səbəb ola bilər.

2. Ətraf Mühit və Sosial Faktörlər: Ailə münasibətləri, dost çevrəsi, təhsil və iş mühiti kimi sosial şərtlər də asılılığın yaranmasında rol oynaya bilər. Məsələn, stressli həyat vəziyyətləri, zorakılıq, travmalar və ya sosial təzyiq şəxsin asılılıq davranışları inkişaf etdirməsinə səbəb ola bilər.

3. Psixoloji Faktorlar: Depressiya, anksiyete, stress, aşağı özünə hörmət kimi psixoloji vəziyyətlər asılılıq riskini artıra bilər. Bu insanlar, özlərini rahatlatmaq üçün asılılıq yarada biləcək maddələrə və ya fəaliyyətlərə müraciət edirlər.

4. Mədəniyyət və Media Təsiri: Cəmiyyətdə müəyyən maddələr və davranışlar sosial olaraq qəbul edildikdə, insanlar bu mühitdə asılılıq yaratmağa daha meylli olurlar. Məsələn, reklamlar, film və seriallar, sosial medianın təsiri insanları müəyyən maddələrə və ya davranışlara yönləndirə bilər.

Asılılıqdan Necə Qurtulmaq Olar?

Asılılıqdan qurtulmaq mürəkkəb bir prosesdir, lakin mümkündür. Bu proses adətən müxtəlif mərhələlərdən və yanaşmalardan ibarət olur:

1. İradə və Qərar: Asılılıqdan qurtulmaq istəyən şəxsin ilk addımı, problem olduğunu qəbul etmək və bu barədə dəyişiklik etməyə qərar verməkdir. Bu, çox zaman ən çətin addım olsa da, uğurlu bir bərpa üçün vacibdir.

2. Peşəkar Yardım: Asılılıq, çox zaman öz-özünə həll edilə biləcək bir problem deyil. Psixoloq, psixiatr və ya asılılıq mütəxəssisləri ilə əməkdaşlıq edərək, müalicə prosesi başlaya bilər. Bu, fərdi terapiya, qrup terapiyası, kognitiv davranış terapiyası və ya digər metodları əhatə edə bilər.

3. Tibbi Müdaxilə: Maddə asılılığı üçün bəzən tibbi müalicələr də tətbiq olunur. Narkotiklərdən və ya alkoqoldan asılı olan şəxslər üçün bəzən dərmanlar təyin edilir ki, bu, çəkilmə əlamətlərini yüngülləşdirməyə və asılılıqdan qurtulmağa kömək edir.

4. Dəstək Qrupları: AA (Alkoqoliklər Anonimləri), NA (Narkotiklər Anonimləri) kimi dəstək qrupları, asılılıqdan qurtulmaq istəyənlərə emosional dəstək və motivasiya verir. Bu cür qruplarda iştirak edən şəxslər, bənzər vəziyyətdə olanlarla təcrübələrini paylaşaraq bir-birlərini dəstəkləyirlər.

5. Yenidən Yaradıcı Aktivliklər: Asılılıqdan qurtulmaq üçün şəxsin həyatına yeni və sağlam vərdişlər daxil etməsi vacibdir. İdman, yeni hobbilər, sosial fəaliyyətlər və ya könüllü işlər insanın diqqətini yayındıraraq asılılıq davranışlarının qarşısını ala bilər.

6. Sosial Dəstək: Ailə və dostlar da asılılıq müalicəsinin mühüm bir hissəsidir. Onların dəstəyi, şəxsə qurtuluş yolunda motivasiya və güc verə bilər.

7. Geri Qayıtmağı Əvvəlcədən Planlaşdırma: Asılılıq müalicəsi hər zaman düz bir xətt üzrə getmir. Bəzən şəxs müalicə prosesi zamanı çətinliklərlə üzləşə bilər və geri qayıtma təcrübəsi ola bilər. Belə hallarda, bu dövrləri əvvəlcədən planlaşdırmaq və mübarizə üsullarını öyrənmək lazımdır.

Asılılıq çox mürəkkəb və çətin bir problemdir, lakin müalicə edilə bilər. Bunun üçün insanın özünə qarşı dürüst olması, peşəkar yardım alması və sosial dəstəkdən istifadə etməsi vacibdir. Hər bir asılılıq növü fərqli yanaşmalar tələb edə bilər, amma ümumilikdə dəyişiklik üçün iradə və güc, həmçinin müsbət vərdişlər yaratmaq vacibdi

Fidan
Qlobal.net