Aristotel (e.ə. 384–322) qədim Yunanıstanın ən böyük filosoflarından biridir.
Qlobal.net bildirir ki, Stagir şəhərində, Halikarnas (indiki Türkiyə) yaxınlığında doğulmuşdur. Onun atası Nikomak, Makedoniyanın kralı II. Filipin həkimi olmuşdur. Aristotel, gənc yaşlarında Atinaya köçərək, Platonun Akademiyasına daxil olmuş və burada on yeddi il dərslər almışdır.
Platonun ölümündən sonra Aristotel, bir müddət Makedoniyada olmuş, sonra isə Atenaya geri dönmüşdür. E.ə. 335-ci ildə "Lykeion" adlı məktəbini açmış, burada fəlsəfə, elm və təbiət haqqında müzakirələr aparmışdır. Aristotel, bu məktəbdə öz tədqiqatlarına davam edərək, bir çox fəlsəfi və elmi sahələrdə dərin düşüncələr irəlilətmişdir. E.ə. 323-cü ildə Makedoniya kralı İskəndər öldükdən sonra, Aristotel, Atinada siyasi mübahisələr və qarşıdurmalar nəticəsində qaçmalı olmuşdur. O, Euboea adasına köçərək, burada bir neçə il yaşamışdır.
Aristotel, fəlsəfənin müxtəlif sahələrində geniş tədqiqatlar aparmışdır. Onun fəlsəfəsi, iki əsas istiqamətə ayrılır: ontologiya (varlıq haqqında fəlsəfə) və etik.
Aristotel, "varlıq" anlayışını tədqiq edərək, hər şeyin bir səbəbi olduğunu irəli sürmüşdür. O, "materiya" və "forma" arasında fərq qoymuşdur. Materiya, şeyin fiziki tərəfini, forma isə onun müəyyən xüsusiyyətlərini təmsil edir. Aristotel, bu iki anlayışın bir araya gələrək obyektlərin necə meydana gəldiyini açıqladığını düşünmüşdür.
Aristotel, etikada "orta yol" anlayışını irəlilətmişdir. O, yaxşı həyatın və əxlaqın məqsədini "eudaimonia" (xoşbəxtlik və ruhsal dolğunluq) olduğunu düşünmüşdür. Aristotel, insanın yaxşılıq etməsi və özünə uyğun bir həyat sürməsi lazım olduğunu vurğulamışdır. Bu baxımdan, o, insanların düzgün davranışları öyrənməli olduqlarını və bu davranışların həyat tərzi halına gəlməli olduğunu irəlilətmişdir.
Aristotel, bir çox əsər yazmışdır. Onun məşhur əsərləri arasında "Nikomax Etikası", "Metafizika", "Politika", "Fizika" və "Poetika" yer alır. Bu əsərlər, fəlsəfə, elmlər, ədəbiyyat, siyasət və etikaya dair dərin düşüncələr təqdim edir.
Aristotelin fəlsəfəsi, Qərb düşüncəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Onun ideyaları, Platon, Xristian fəlsəfəsi, İslam fəlsəfəsi və Rönesans dövründəki filosoflar tərəfindən mənimsənilmişdir. Aristotel, elmi metodologiyanın inkişafında da əhəmiyyətli bir rol oynamışdır. Onun təhlil üsulları, müasir elmin əsaslarını qoymuşdur.
Aristotel, fəlsəfənin geniş sahələrində dərin və təsirli düşüncələr irəlilətmiş, öz dövründən sonra da düşüncə dünyasına təsir etməyə davam etmişdir. Onun fəlsəfi irsi, insanın dünyaya, özünə və ətrafına dair anlayışlarını dərinləşdirməkdə mühüm rol oynamışdır. Aristotelin düşüncələri, bu gün də fəlsəfə, elm, ədəbiyyat və siyasət sahələrində müzakirə olunan, əhəmiyyətli ideyalar təqdim edir.
46
