Ana insan həyatının ən müqəddəs, ən təməl simvoludur. Azərbaycan ədəbiyyatında ana mövzusu hər zaman xüsusi bir yer tutmuşdur.
Qlobal.net bildirir ki, şairlərimiz anaları sevginin, fədakarlığın və qayğının ən uca zirvəsi kimi tərənnüm etmişlər.
Müəllif: Süleyman Rüstəm
Dörd ay vardı, ananın gözləri yol çəkirdi,
Başqa bir dərdi yoxdu, oğul dərdiydi dərdi.
Sorurdu: – “Balam hanı?” – Har cəbhədən gələndən
Ondan xəbər gəlməyir, xəbər gəlir öləndən.
Yerəmi batdı oğlum, göyəmi çıxdı oğlum?
Bəlkə mən yanılmışam, əzəldən yoxdu oğlum?!
El bilir, uşaqlıqdan o naxələf olmayıb.
Ürəyimə damıb ki, oğlum tələf olmayıb…
Səbəb nədir ki, yazmır anaya bircə kağız,
Oğul, oğul, – deməkdən qabar oldu dil, ağız!
Qəlbindəki ilk yara tazaydı, bu ilkiydi;
Onu bu hala salan nobarıydı, ilkiydi.
Qalxırdı yatağından dan yeri söküləndə…
Hər qapı açılanda, hər qapı döyüləndə,
Dikilirdi ananın gözləri bir nöqtəyə.
Sevinirdi: – “Oğlumdan bəlkə məktub var!” – deyə.
Dörd ay vardı, ananın gözləri yol çəkirdi,
Başqa bir dərdi yoxdu, oğul dərdiydi dərdi.
Tanımayan tapılmaz məhlədə poçtalyonu,
Hamı istərdi onu, hamı sevərdi onu.
Onu tanıyırdılar adamlar addımından,
Bir bayramda çantası dolu gəldiyi zaman.
Anaya şad xəbərlər gətirmişdi vaxtilə,
İndi kağız almayan ana gələrək dilə,
Söylədi poçtalyona bir neçə acı kəlmə:
“Məktub olmasa, bir də sən bu həyətə gəlmə!”
Poçtalyon söz demedi, dilsiz dayanıb durdu,
Elə bil dağ başında onu ildırım vurdu…
Ananın gözlərində sual gördü bir yığın,
Başını yerə dikib dayandı xeyli dalğın.
Sinəsini ötürüb sonra küçəyə çıxdı,
Fikirlər, düşüncələr həssas qəlbini sıxdı.
Deyirdi öz-özünə: – ananın haqqı vardır,
Geniş dünya oğulsuz onun qəlbinə dardır…
Dörd ay vardı, ananın gözləri yol çəkirdi,
Başqa bir dərdi yoxdu, oğul dərdiydi dərdi.
Günlər keçdi… poçtalyon bu həyətə girmədi,
Ana, gözüylə onu çox aradı, görmədi.
Bütün həyətdəkilər öyrənmişdilər ona,
Hamı dedi: “görəsən nə oldu poçtalyona?!”
Bu qoca poçtalyon da anaya bir dərd oldu;
Yolunu gözləməkdən hər gün gözü dörd oldu.
Heç olmasa poçtalyon bu həyətə gələndə,
Məktub alan qonşular sevinəndə, güləndə,
Oğlunu xatırlayıb sevinirdi ana da –
Sevincindən hamının pay düşürdü ona da.
Ana düşündü: “Bəlkə qəlbini qırdım onun,
Kim bilir nə gəlibdir başına poçtalyonun…
Bəlkə onun da oğlu qanlı döyüşlərdədir,
Kim bilir, bəlkə o da mənimlə bir dərddədir…
Xəstədir, baxan yoxdur bəlkə də poçtalyona,
Evlərini bilsəydim, bir baş çəkərdim ona.
Bundan artıq nə gələr, nə gələr ki, əlimdən?!
Kaş ki o sözlər mənim çıxmayaydı dilimdən!
Məktub gətirməsə də, qoy gəlsin, görək onu,
Sevir bir ana kimi bu dərdli ürək, onu…”
Dərdli ananın artdı indi birə on dərdi,
Bir doğma oğul dərdi, bir də poçtalyon dərdi…
Bir gün küçə qapısı açıldı çox sürətlə,
Qonşular çıxdı evdən təəccüblə, heyrətlə.
Gördülər ki, poçtalyon əlində məktub gəlir,
Elə bil caynağında qartal ov tutub gəlir.
Aldılar bir qırpımda poçtalyonu dövrəyə,
– Məktub kimədir? Söylə, niyə dinmirsən, niyə?
Zilləyib gözlərini ananın gözlərinə,
Poçtalyon qanad taxdı öz şirin sözlərinə:
– Bundan neçə gün əvvəl məndən küsən, inciyən,
“Məktub olmasa, bir də bu evə gəlmə! – deyən
Mərhəmətli, möhtərəm anayadır bu kağız!..
Hamı bir səslə dedi: “Gözlərin aydın, ay qız!”
Ana, gözləri yaşlı, ətir saçdı dilindən,
Tez öpdü poçtalyonun məktub verən əlindən…
Dizimin,qollarımın taqəti sənsən ay ana,
Dilimin hər sözü,hər söhbəti sənsən ay ana.!
Kim əgər istəmiyirsə anasın xar olsun.
Dili lal,gözləri kor,qulaqları kar olsun,
Kim ana zəhmətini dansa ona ar olsun
Çəkən övlad üçün əzab-əziyyəti sənsən ay ana.!
Elə varlıqsan anam adın dillər əzbərimiz.
Nəfəsin gələn yerdə yoxdu bizim dərd-sərimiz,
Çox gözəl kəlam deyib Məhəmməd Peyğəmbərimiz
Övlada bəxş eliyən cənnəti sənsən ay ana.!
Yeganə kəsdi anam əziz,müqəddəsdir mənə.
Allahım yer üzündə ancaq həmi kəsdi mənə,
Gedib gəlsin nəfəsin,baxışların bəsdi mənə
Həyatın şirinliyi,ləzzəti sənsən ay ana.!
Ey cavanlar ananın saxlayağın hörmətini.
Canımızdır,qanımızdır çəkəyin qeyrətini,
Unutmaq günahdır məncə atanın zəhmətini
Atadanda çox çəkən əziyyəti sənsən ay ana.!
Xəstələnsən ay anam dərdinə dərman mən olum.
Ömürə yoxdu vəfa yanında hər an mən olum,
Sənin ağ saçlarının rənginə qurban mən olum
Hər zaman cəlb eliyən diqqəti sənsən ay ana.!
Ta gəlincə əcəl insan yerini bərk eliyir.
Xeyri yoxdur yenədə ruh bədəni tərk eliyir,
Allahın hökmüdü bu insanlar dərk eliyir
Neçə ildir gözümün həsrəti sənsən ay ana.!
Müəllif:Əli Kərim.
Bir gözəl, bir sevimli oğul böyütdü ana.
O bəd, uğursuz günü – ərinin öldüyünü
Bildirmədi heç ona.
Kədəri dalğa-dalğa doldusa da ürəyə,
Lakin nə saç yolaraq verdi əsən küləyə,
Nə şivən etdi ana.
Ürəyində ağlayıb, gülmək öyrətdi ona.
Dözərək davanın da dərdinə, bəlasına,
Öz boğazından kəsib yedirdi balasına…
Bir oğul böyütdü ki, gur, çatma qaş, gensinə.
Bir oğul böyütdü ki, oğul deyirəm sənə…
Bir oğul böyütdü ki, oğul məktəb bitirdi,
Oğul instituta qızıl medalla girdi.
Ana fikirləşdi ki: “Gör neçə aya getdi?!”
Ana yuxularında tez-tez Bakıya getdi.
Ana məktub yazdı ki: “Yanıltma gümanımı,
Pul nədir, pul deyirsən, göndərərəm canımı”.
Nə zaman ki oğlunun getdiyi dörd il oldu,
Məktubları kəsildi, gəlmədi tətil oldu.
Ananı fikir aldı, ananın əsdi dizi,
Ana müqəssir etdi tramvayı, dənizi.
O yenə dözdü, durdu… O yolmadı saçını,
Səslədi qonşuları Əsmər, Çiçək bacını.
Yenə də azalmadı ürəkdən bala dərdi,
Onlar oğul vermədi, onlar təsəlli verdi.
Məktub məktub dalınca axdı, Bakıya axdı,
Ana da məktubların dalınca baxdı, baxdı…
Məktublarsa Bakını dolandı, gəzdi, gəldi,
Məktublar əzik-üzük, məktublar bezdi gəldi.
Ana yenə də baxdı gah dolama yollara,
Gah da oğul boyuna həsrət qalan qollara.
Ana oğul böyütdü gur, çatma qaş, gensinə,
Ana oğul böyütdü, özgəyə qismət oldu.
Ana fikirləşdi ki, mən neyləmişəm sənə?
Bu nə oğulluq oldu, bu nə məhəbbət oldu?
…Ana bilsəydi əgər, böyütməzdi oğlunu,
Yox, bunu yandım dedim, yenə atmazdı onu.
Bir gözəl, bir sevimli oğul böyütdü ana,
Ürəyində ağlayıb, gülmək öyrətdi ona.
Oğul! Nədir etdiyin bəs bu haqq-say üçün?
Qaytar onun ömrünə neçə gecə, neçə gün!
Qaytar onun saçının qaralığını geri.
Qaytar o dilindəki şirin-şirin sözləri!
O sözü, o söhbəti, gülüşü anan verib
Ana dodaqlarından bala dodaqlarına.
İndi ondan gen gəzən oğul, ayaqlarına
Yerişi anan verib.
Qaytarsan o sözləri, sözsüz bir lal olarsan,
Qaytarsan o yerişi, yerindəcə qalarsan.
Qaytarsan o gülüşü, hırıldamazsan daha.
Qaytar, qaytar onları, qaytar, qoyma sabaha!
Sən ki dərd verdin, oğul, sənə gülüş verənə,
Oğul demərəm sənə!
Deyirəm ki, o boyu, buxunu qaytar geri!
Deyirəm ki, varını, yoxunu qaytar geri!
Qaytar onun borcunu,
Gülüşünü, adını, sözünü qaytar geri!
Qaytar ana borcunu,
O borc sənin özünsən, özünü qaytar geri!
Müəllif: YusifSham
Məni mən eyləyən yaşam səbəbim,
Ödənməz borcum var o saçlarına
Əziyyətin görübdü sənin, gözlərim,
Sonsuzdu təşəkkürüm sənə ay Ana.
Yıxılsam qaldıran o əllərinə,
Özümtək bildim o nəfəsinə,
Mənimçün yatmayan o gözlərinə,
Qurbanam telinə müqəddəs Ana.
Bezmədən çəkdin sən mənim nazımı.
Bu canım sənindi, Sən istə Ana.
Sevərək yaşadın hər iztirabı,
Yaşadığım hər anım sənindi Ana.
Yuxusuz gecələr vermişəm sənə,
Bəzən də cəhənnəm olmuşam sənə.
Ayaqların altındakı mən o cənnətə,
Sən istə səssizcə ölüm ay Ana…
O qəlbi qırmışam bil istəmədən,
Bilmədən yüksələn səsi bağışla.
Adı əzab olan o səssizlikdən,
Göstərmə Allahım, məni bağışla.
Gəl yenə başımı dizinə qoyum,
Oxşa sən saçımı, doymaram Ana.
İsti əllərinə inanma doyum,
Bezmərəm ətrindən qucaqla Ana.
Unutmaram heç vaxt o dediklərin,
Öyrədən, danışan, nəğmətək səsin.
Səhvləri bəzən də görməzdən gəldin.
Çıxmır xatirimdən rəhmli Anam.
Müəllif: Elvin Elxanoğlu
Anacan,sən bizi böyütmək üçün,
Min bir əziyyətə düçar olmusan.
İndi düşünürəm, bax onun üçün,
Cənnət qapısına açar olmusan.
Gecələr yuxusuz qalmısan ana,
Yorğun gözlərinə qurban olaram.
Canını, canıma qatmısan ana,
Ağrıyan canına qurban olaram.
Ömrünü caladın sən ömrümüzə,
Biz sənə, sənin tək baxa bilmərik.
Anacan, haqqını halal et bizə,
Biz sənin borcundan çıxa bilmərik.
Müəllif: İlham Aslanov
Sənə yazdım bu şeiri, qəzəli,
Sənsən mənim duyğularımın, əzəli.
İlk gördüyüm, ilk sevdiyim sən oldun,
Canım ana, dünyaların gözəli.
Səndən aldım ürəyimi, canımı,
Damarımda dövr eyləyən qanımı,
Sən ucaltdın şərəfimi, adımı,
Canım ana, dünyaların gözəli.
Səndən doğan bir parçayam, cahanda,
Duaların keşikçimdir, hər anda,
Hidayət etdin yolumu azanda,
Canım ana, dünyaların gözəli.
Südünlə doyuzdurdun, mən acanda,
Gec yatdın, oyandınsa dan açanda,
İki ruh olmuşuq, sənlə bir canda,
Canım ana, dünyaların gözəli.
Sənin qucağında şirin, yatardım,
Laylan ilə arzularıma çatardım,
Sevincimi, sevincinə qatardım,
Canım ana, dünyaların gözəli.
Ağlayanda, mənimlə ağlayardın,
Bir yerim ağrasa, qəm bağlayardın,
Güləndə şəlalətək çağlayardın,
Canım ana , dünyaların gözəli.
Gecələr yatmayıb yuxusuz qalan
Bizi əzizləyərək sevən anadır.
Bizi yedizdirib özü ac qalan,
Bizi yetişdirib böyüdən anadır.
Ana əyilməzdir, ana müqəddəs
Qoy bütün dünyaya yayılsln bu səs
Bir insan havasız yaşaya bilməz
Bizə havadan da vacib anadır.
Ey dünya, səsimə səs ver mənim
Anadır həyatda mənim həmdəmim
Anadır sevincim, anadır qəmim
Mənim həyatım da, elə anadır.
Anadır dünyada ən böyük sərvətim
Saxlamaq lazımdır onun hörməətin
İstəyir övladının görsün mürvətin.
Mənim ən böyük arzum ancaq anadır.
Doğulub dünyaya gəldim elə ki,
Çıxdı rahatlığın əlindən ana.
Gecələr yatmayıb laylamı dedin,
Of sözü duymadım dilindən ana.
Doqquz ay bətnində bəslədin məni,
Mən sənə nə etdim bilmirəm ana.
İndi göz yaşlarım süzür yanağa,
Yanaqda quruyur silmirəm ana.
Uşaqkən qədrini bilmirdim sənin,
Öpməzdim ağarmış telindən ana.
İndi can üstəsən nə mənası var,
Yüz kərə öpsəm də əlindən ana.
Qəlbinə toxundum yenə can dedin,
Bir ömür xətrimə dəymədin ana.
Halal zəhmətinlə böyütdün məni,
Heç kimə sən boyun əymədin ana.
Yaxşı əməlinlə abidə qurdun,
Hər kəsin qəlbində ucaldın ana.
O qədər dərdimi, cəfamı çəkdin,
Gözümün önündə qocaldın ana.
Ömrünü caladın mənim ömrümə,
Özünü mən qədər sevmədin ana.
Özün öz canından pay verdin mənə,
Ruhumda sən varsan ölmədin ana.
Adın müqəddəsdir adına qurban
Bəzəmək nə lazım naxışla ana.
Əvəzin yox imiş gec anlamışam,
Haqqını halal et bağışla ana.
Əgər bütün bəşəriyyət ədüvvi-canım ola,
Ürək süqut etməz aldığı mətanətdən.
Ricavü-xəfvə məkan vermərəm gər alimlər
Min ildə vəz edələr dəhşəti-qiyamətdən.
Pələnglər tuta dövrüm, çəkinmərəm əsla,
Və ya ki, vəd edələr dövləti-cahanı mənə.
Ki bir kəsə baş əyibiczimi bəyan eyləyim
Əyilmərəm nə ki yer, versələr səmanı mənə.
Yanımda gər dura cəllad, əlində şəmşiri,
Ölüm gücüylə mənə hökm edə olum təslim.
Əyilmərəm yenə haşa! Ölüm nədir ki, onun
Gücüylə xalqa həqiranə eyləyim təzim.
Cahanda yox elə bir qüvvə baş əyim ona mən,
Fəqət nə güclü, zəif bir vücud var yahu!
Ki hazıram yıxılıb xaki-payinə hər gün
Öpüm ayağını icz ilə. Kimdir o? Nədir o?
Ana, ana… O adın qarşısında bir qultək
Həmişə səcdədə olmaq mənə fəxarətdir.
Onun əliylə bəla bəhrinə yuvarlansam
Yenə xəyal edərəm bəzmi istirahətdir.
Əs, ey külək, bağır, ey bəhri-biaman, ləpələn!
Atıl cahana sən, ey ildırım, alış, parla!
Gurulda, taqi-səmavi, gurulda, çatla, dağıl!
Sən, ey Günəş, yağışın yağdır, ey bulud, ağla!
Bütün bunlar mənə əsər eyləyərmi? Mütləqa yox. Yox.
Fəqət ana… O adın qabağında,
O pak bağrına bassın məni desin layla
Təbəssüm oynadaraq, titrəyən dodağında…
Bütün vücudum əsər, ruhum eyləyər pərvaz,
Ucar səmalara o aləmi-xəyalətdə.
Yatar, ölər bədənim, nitqdən düşər bir söz:
ANA, ANA… SƏNƏ MƏN RAHİBƏM İTAƏTDƏ!
Müəllif: Xuraman Vəfa
Sən ağlasan yerlər göylər ağlayar,
Belə için-için ağlama, ANA.
Şikayət eləyib taledaən, bəxtdən,
Başına qaranı bağlama, ANA.
Dağlar sənə qurban, çən sənə qurban,
Ağaran telimdə dən sənə qurban,
Ölüm qabağında, mən sənə qurban,
Sızlaya-sızlaya ağlama, ANA.
Dünya satın olsa, alaram sənə,
Qul, kölə ol desən, olaram sənə,
Könül taxtımda yer salaram sənə,
Dost-düşmən içində ağlama, ANA.
Dərdini söyləmə dərdə gülənə,
Dərdi Allah verir çəkə bilənə,
Qoy başımı qoyum dağlı sinənə,
Dərdinə qurbanam, ağlama, ANA
Kaş təbib olaydım, loğman olaydım,
Çarəsiz dərdinə çarə qılaydım,
Yarana əlimlə məlhəm qoyaydım,
Gücsüzəm qarşında, ağlama, ANA.
Dərd vurub qəlbinə naxışlarını,
Pərişan eləyib baxışlarını,
Tütyətək içərəm göz yaşlarını,
Amanın günüdür ağlama, ANA.
Başına qaranı bağlama, ANA.
Müəllif: Bəhruz Axundov
Ağappaq qalıbdır kağız qarşımda,
Qələmim titrəyir, əllərim əsir.
Qarışıq fikirlər gəzir başımda,
Nəzərim anamın üzündə gəzir.
Nə deyim, nə yazım axı ona mən,
Anaya söz qoşmaq asanmı məgər?!
Bircə təbəssümü, bircə baxışı,
Bir milyon yazılmış şeirə dəyər.
Bir xoş söz söyləmək istədim ona,
Qəlbimdə kükrəyən, çağlayan, daşan.
Sözləri aradım, düzdüm yan-yana,
Bircə söz tapmadım ona yaraşan.
Qırışlar üzündə cığırlar açıb,
Gəncliyimi vermək istədim ona.
Məni boya-başa özü çatdırıb,
Verdiyi bəxşişi alarmı dala?!
«Anamın gözləri zəifdir», – deyib,
İstədim nur olam, gözünə axam.
Gözümü anama hədiyyə edib,
Həyata anamın gözüylə baxam.
İstədım ömrümü bəxş edim ona,
Dedim, hədiyyəmi qaytarar birdən.
Bəs mənə həyatı bəxş edən ana,
Ömrümü hədiyyə alarmı məndən?!
Ana! Diz çökürəm qarşında sənin,
Cahan səcdə edir sənə, ay ana.
Özümü hədiyyə etsəm də, mənim,
Həyatda yenə də borcum var sənə.
Ana! Ağarıbdır saçın pambıq təki,
Uca dağların da qar olar başı.
Səni zirvələrə bənzədirəm ki,
Olasan dağlarla ömür yoldaşı.
Ən mehriban anasan,
Günəş kimi yanırsan.
Qoynunda boy atırıq,
Hər arzuya çatırıq.
Bir gün yaşa dolarıq,
Yaradarıq,qurarıq.
Daha gözəl olarsan,
Bizdən razı qalarsan.
Vətən sənin torpağın
Qüdrətinə qurban olum.
Anamın,atamın
Qeyrətinə qurban olum.
Yaz arzulu,yaz diləkli,
Duz-çörəkli,duz-çörəkli.
Mən deyərəm dağ ürəkli
Millətinə qurban olum.
Bu gün sənin bayramındir,
Sevimli günündür,
Bu təkcə sənin deyil,
Mənimdə şad günümdür.
Hərə bir cür hədiyyə,
Ətirli gül-çiçəklər,
Qızılgül.qərənfillər,
Sənə bəxş edəcəklər.
Olmasada bir hədiyyəm,
Deyilsən inciyəsi.
Sənə bir hədiyyəm var
İncə söz hədiyyəsi:
Yəni BAYRAMİN
MÜBARƏK OLSUN.
165
