Ağız xərçəngi, həmçinin oral xərçəng və ya ağız boşluğu xərçəngi olaraq da tanınır və adətən ağız bölgəsində başlayan bir sıra xərçəng növlərini təsvir etmək üçün istifadə olunur.
Qlobal.net bildirir ki, bu xərçənglər ən çox dodaqlarda, dildə və ağızın dibində rast gəlinir, lakin yanaqlarda, diş ətində, damaqda, badamcıqlarda və tüpürcək vəzilərində də başlaya bilər. Ağız xərçəngi, ümumiyyətlə baş və boyun xərçəngləri kateqoriyasına daxildir. “Ağız xərçəngi” termini elmi ədəbiyyatda nadir hallarda işlədilir.
Ağız xərçənginin əlamətləri arasında boyunda şişkinlik, dodaqlarda sağalmayan yara və ya şiş, udqunma çətinliyi və ya ağrılı udma, nitqdə dəyişikliklər, ağızda qanaxma və ya keylik, ağız, dil və ya diş ətində ağ və ya qırmızı ləkələr, izah olunmayan çəki itkisi ola bilər.
Ağız xərçəngi ağız boşluğunda başlayan hüceyrə artımıdır və baş-boyun xərçənglərinin ən geniş yayılmış formasıdır. Ən çox 60 yaş və yuxarı şəxslərə təsir edir. Bu xərçəng dodaqları, dilin ön hissələrini, ağızın tavanını və dibini əhatə edə bilər. Kişilərdə ağız xərçənginə tutulma ehtimalı qadınlara nisbətən daha yüksəkdir.
Mərhələ 0: Bu mərhələ “karsinoma in situ” olaraq adlandırılır və ən ilkin mərhələdir. Dodaq və ya ağız boşluğunda xərçəngə çevrilə biləcək anormal hüceyrələri göstərir.
Mərhələ 1: Şiş 2 sm-dən böyük deyil və limfa düyünlərinə yayılmayıb.
Mərhələ 2: Şiş 2 sm-dən böyük, lakin 4 sm-dən kiçikdir. Limfa düyünlərinə yayılma yoxdur.
Mərhələ 3: Şiş 4 sm-dən böyükdür və ya boyun nahiyəsində bir limfa düyününə yayılıb.
Mərhələ 4: Ən irəliləmiş mərhələdir. Şiş istənilən ölçüdə ola bilər və aşağıdakılara yayılmış ola bilər:
Çənə və ya ağız boşluğunun digər hissələri;
Şişin yerləşdiyi tərəfdə 3 sm-dən böyük bir limfa düyünü və ya bir neçə limfa düyünü;
Qarşı tərəfdə limfa düyünləri;
Uzaq orqanlar, məsələn ağciyərlər.
Mərhələ 4 həmçinin təkrar ağız xərçəngi (müalicədən sonra yenidən ortaya çıxan) ola bilər və bəzən ilkin diaqnoz zamanı bu mərhələdə olur. Təkrar xərçəng bölgədə, limfa düyünlərində və ya uzaq orqanlarda baş verə bilər. Mərhələ 3 və 4-də təkrar riski daha yüksəkdir.
Ağız xərçəngi ağız boşluğundakı yastı hüceyrələrdə başlayır. Bu hüceyrələr mikroskop altında balıq puluna bənzər görünür. Hüceyrələrin DNA-sı zədələndikdə və nəzarətsiz şəkildə çoxalmağa başladıqda, xərçəng yaranır. Bu hüceyrələr zamanla ağızın digər hissələrinə və sonra baş-boyun nahiyəsinə, daha sonra isə bədənin digər bölgələrinə yayıla bilər.
Ağız xərçənginin əsas səbəbləri:
Siqaret və tütün məhsulları istifadəsi
Alkoqol qəbulu
Günəşə məruz qalma (xüsusilə dodaqlar)
Zəif qidalanma
Zəif ağız gigiyenası və ya diş əti xəstəlikləri
Ailəvi ağız xərçəngi keçmişi
3 həftədən uzun davam edən ağız yarası
Ağız boşluğunda qırmızı və ya ağ ləkələr
Dodaqda və ya ağız içində şişkinlik
Ağız ağrısı
Udqunma çətinliyi
Nitq çətinliyi və ya boğuq/hırıltılı səs
Boyunda və ya boğazda şiş
Nəzarətsiz çəki itkisi
Qulaq ağrısı
Daimi pis ağız qoxusu
Mərhələləndirmə:
KT və MRT kimi testlərlə xərçəngin nə qədər yayıldığı müəyyən edilir. Bu, ən uyğun müalicə metodunu seçmək üçün vacibdir.
Cərrahiyyə:
Xüsusilə erkən mərhələlərdə şişin çıxarılması üçün cərrahi müdaxilə edilir. Şişin ölçüsünə və yayılma səviyyəsinə görə əməliyyatın miqyası dəyişə bilər. Bəzən ətraf toxumalar və limfa düyünləri də çıxarılır.
Şüa müalicəsi (radioterapiya):
Kiçik ağız xərçənglərini müalicə etmək üçün təkbaşına və ya kimyaterapiya ilə birlikdə istifadə olunur. Həmçinin cərrahiyyədən sonra da tətbiq edilə bilər.
Kimyaterapiya:
Xərçəng hüceyrələrini öldürmək və ya kiçiltmək üçün dərmanlar verilir. Təkbaşına və ya radioterapiya ilə birgə tətbiq oluna bilər.
Palyativ yardım:
Xərçəngi müalicə etmədən həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Xərçəngin simptomlarını və müalicənin yan təsirlərini azaltmaq üçün tətbiq edilir.
Digər xərçəng növləri kimi ağız xərçəngi də bədənin digər bölgələrinə yayılaraq ciddi fəsadlara və müalicə olunmadıqda həyati təhlükəyə səbəb ola bilər. Bu xərçəng növü aqressiv və müalicəsi çətin ola bilər. Çox vaxt limfa düyünlərinə yayıldıqdan sonra (metastaz) diaqnoz qoyulur.
Ağız xərçənglərinin təxminən 95%-i 40 yaşdan yuxarı şəxslərdə müşahidə olunur. Diaqnoz zamanı orta yaş təxminən 60-dır, lakin bu xərçəng getdikcə daha gənc insanlarda da görünməyə başlayıb.
Murad
Qlobal.net
98
